Vòi rồng hay còn gọi là lốc xoáy là tên gọi dùng để chỉ một hiện tượng gió xoáy tuy mạnh nhưng có phạm vi đường kính nhỏ, hút từ bề mặt mặt đất hoặc mặt biển lên đám mây vũ tích, tạo thành hình cái phễu, có kèm theo sấm sét.
Vì vòi rồng có hình dáng kỳ lạ tương tự như cái vòi từ trên trời thò xuống nên được người dân đặt là "vòi rồng". Vòi rồng thường phát triển từ một cơn dông, từ một cơn bão hoặc từ một dải gió giật mạnh.
Vòi rồng hình thành như thế nào?
Theo các chuyên gia khí tượng thủy văn, xoáy khí xuất hiện khi một khối không khí nóng và ẩm xung đột với khối không khí lạnh và khô bên trên. Tuy nhiên, nếu như xoáy khí có áp suất trung tâm thấp đồng nghĩa với vật chất trong tâm xoáy loãng khiến cho không khí nóng ẩm bị hút lên trên và hình thành nên vòi xoáy có chuyển động mạnh mẽ, từ đó tạo nên vòi rồng.
Các loại vòi rồng
Căn cứ vào vị trí và quá trình hình thành, vòi rồng được chia thành 2 loại là:
Vòi rồng lửa là hiện tượng rất hiếm khi xuất hiện. (Ảnh: ABC)
Vòi rồng lửa là một hiện tượng rất hiếm khi xuất hiện. Nó chỉ hình thành khi trong không khí có chứa các khí dễ cháy hoặc nhiệt độ ngoài trời quá cao kết hợp với gió xoáy. Xét về mức độ thiệt hại, vòi rồng lửa có sức công phá lớn hơn vòi rồng nước rất nhiều. Từ những lần xuất hiện vòi rồng lửa, các chuyên gia ghi nhận được chúng có đường kính tới vài mét, độ cao từ 10 đến 50m, thậm chí có lúc cao tới hàng km.
Sở dĩ vòi rồng lửa có thể bốc lên cao như vậy là do các dòng xoáy khí rút oxy vào cung cấp cho lõi lửa. Nhiệt độ của lõi lửa này vô cùng cao, có thể lên tới hơn 1.000 độ C. Với nhiệt độ cao như vậy, vòi rồng lửa sẽ đốt cháy bất cứ thứ gì trên đường đi của nó chỉ trong nháy mắt. Cách duy nhất để dập tắt được vòi rồng lửa là ngăn chặn nguồn cung cấp oxy của nó.
Vòi rồng nước
Vòi rồng nước hình thành do cột khí xoáy hút nước từ mặt đất lên hoặc hình thành trên mặt nước. Loại vòi rồng này chủ yếu là hơi nước, giống như một cột nước bốc lên cao. Vòi rồng nước có thể đạt tốc độ sức gió lên tới 200km/h. Với tốc độ như vậy, chúng có thể cuốn cả người, bẻ cong thuyền, hút cả cá và sinh vật trên biển lên cao rồi mang theo tới hàng dặm đường.
Vòi rồng thường phát triển từ một cơn dông, bão hoặc dải gió mạnh. (Ảnh: NP)
Mức độ mạnh của vòi rồng
Các chuyên gia khí tượng thủy văn đã phân loại độ mạnh của vòi rồng thành các cấp độ từ F0 đến F5. Theo đó, các cấp độ từ 0 đến 5 cũng thể hiện mức độ phá hủy tăng dần từ thấp đến cao. Cụ thể là:
- F0: Là loại vòi rồng (lốc xoáy) có cường độ khá yếu, với tốc độ gió chỉ rơi vào khoảng 64 đến 116km/h. Đối với mức độ này, lốc xoáy F0 chỉ gây ra các thiệt hại nhẹ như gãy cành cây.
- F1: Lốc xoáy với cường độ trung bình có thể lật một chiếc ô tô, lật mái nhà, làm đổ cột đèn. Tốc độ gió của lốc xoáy F1 từ 117 đến 180km/h.
- F2: Đây là loại vòi rồng có thể gây ra thiệt hại đáng kể như thổi bay mái nhà, bật gốc cây và thậm chí là lật cả toa tàu chở hàng. Tốc độ của lốc xoáy F2 rơi vào khoảng từ 181 đến 253km/h.
- F3: Là loại vòi rồng có cường độ khá mạnh có thể khiến cho cây to bật gốc, lật mái nhà, đổ tường. Tốc độ gió của loại lốc xoáy này đạt tới 254 đến 332km/h.
- F4: Là loại vòi rồng có thể phá hủy các ngôi nhà có kết cấu không vững, thổi bay cả ô tô. Tốc độ gió của nó đạt từ 333 đến 418km/h.
- F5: Đây là loại vòi rồng có sức hủy diệt mạnh mẽ nhất, nó có thể dễ dàng thổi bay các ngôi nhà kiên cố, bật gốc cổ thụ và ném bay một chiếc ô tô xa tới hàng trăm mét. Tốc độ gió của nó từ 419 đến 512km/h.
Theo nhận định từ các chuyên gia, lốc xoáy kéo dài từ vài giây cho tới hơn một tiếng, nhưng đa số là khoảng 10 phút đổ lại. Tuy nhiên trong lịch sử đã ghi nhận có rất nhiều cơn lốc xoáy có thời gian kéo dài rất lâu.
Ở Việt Nam, vòi rồng thường xuất hiện ở đâu? Vào lúc nào?
Mới đây, vòi rồng đã xuất hiện tại biển Nha Trang. Ảnh do người dân ghi lại
Tại Việt Nam, vòi rồng thường xuất hiện vào mùa hè. Ở nước ta, năm nào cũng xuất hiện vòi rồng tuy nhiên có năm nhiều và có năm ít. Ở khu vực Bắc Bộ, vòi rồng không chỉ xảy ra vào mùa hè mà còn xuất hiện ở những tháng chuyển từ đông sang hè như tháng 4 hoặc 5. Nguyên nhân là do ở thời điểm này thường xuất hiện các đợt không khí lạnh. Tại Nam Bộ thì số lần xảy ra vòi rồng sẽ ít hơn Bắc Bộ và Trung Bộ.
Mới đây nhất, vào ngày 7/9 vừa qua, hiện tượng vòi rồng đã xuất hiện trên biển Nha Trang. Đó là một luồng xoáy khí cao tới hàng trăm mét từ trên trời đâm thẳng xuống mặt biển để hút nước tạo thành vòi rồng nước.
Vòi rồng ở Nha Trang diễn ra trong khoảng 4 phút, đã được rất nhiều người dân sống gần đó ghi lại bằng điện thoại. Theo các chuyên gia, hiện tượng này xảy ra do khi đó trời có mưa.
Vào ngày 22/8 trước đó, tại Bến Tre, hiện tượng vòi rồng cũng xuất hiện và quét qua địa bàn xã Thạnh Phước, huyện Bình Đại và huyện Ba Tri khiến cho 142 căn nhà bị sập, làm bị thương 8 người và khiến nhiều cây xanh, cột điện bị gãy đổ.
Những trận vòi rồng lớn nhất trên thế giới
Dưới đây là một số trận vòi rồng lớn trên thế giới đã gây ra thiệt hại nặng nề về người và tài sản:
- Vào ngày 6 tháng 5 năm 1840, trận lốc xoáy có tên Natchez xuất hiện tại 2 bang Louisiana và Mississippi ở Mỹ đã làm cho 317 người thiệt mạng cùng 109 người bị thương. Tuy nhiên, số liệu thống kê này chưa bao gồm những nô lệ thời đó.
- Ngày 27 tháng 5 năm 1896, trận lốc xoáy có tên gọi St. Louis đã xảy ra tại Illinois và Missouri ở Mỹ và cướp đi sinh mạng của 255 người, đồng thời khiến cho 1.000 người khác bị thương.
Vòi rồng với tốc độ gió mạnh có thể phá hủy mọi thứ trên đường đi của nó. (Ảnh: Bankrate)
- Vào ngày 18 tháng 3 năm 1925, tại 3 bang Illinois, Missouri, Indiana ở Mỹ đã xuất hiện cùng lúc tới 7 cơn lốc xoáy. Những cơn lốc xoáy với tốc độ gió lên tới hơn 400km/h đã khiến cho 740 người thiệt mạng và 2.027 người bị thương, đồng thời phá hủy nhiều cơ sở hạ tầng.
- Ngày 6 tháng 4 năm 1936, cơn lốc xoáy với tên gọi Gainesville đã bất ngờ xuất hiện tại Gainesville, Georgia, Mỹ và khiến cho 203 người chết, 1.600 người bị thương, phá hủy 4 tòa nhà cùng 750 ngôi nhà.
- Ngày 9 tháng 4 năm 1947, một trận vòi rồng có tên Woodward đã càn quét nhiều khu vực tại bang Texas, Kansas và Oklahoma ở Mỹ khiến cho 181 người thiệt mạng và 970 người bị thương.
- Ngày 3 tháng 4 năm 1974, một trận lốc xoáy là tập hợp của 148 cơn lốc xoáy nhỏ đã khiến cho 315 người chết từ phía bắc Alabama cho đến Ohio của Mỹ.
Những điều nên và không nên làm khi xuất hiện vòi rồng
Sau nhiều nghiên cứu, các chuyên gia đã kết luận rằng trước khi vòi rồng xuất hiện sẽ có các dấu hiệu dễ nhận biết như sắc trời chuyển sang màu đen, mây xoắn lại với nhau tạo thành một hình nón và di chuyển rất nhanh. Ngoài ra, đôi khi lốc xoáy còn xuất hiện cùng với tiếng gầm rú đáng sợ.
Vậy khi xuất hiện vòi rồng, chúng ta nên và không nên làm gì:
Hình ảnh vòi rồng xảy ra tại Mỹ. (Video: The Guardian)
Nên làm
- Bạn cần chú ý theo dõi các thông tin cảnh báo và quan sát các dấu hiệu báo hiệu lốc xoáy như nêu trên.
- Đặc biệt, chúng ta cần tìm chỗ nấp an toàn ở trong nhà, nếu ở bên ngoài cần tránh dưới vật nặng và giữ nó thật chặt.
- Hãy tìm những chỗ an toàn của các công trình kiên cố như tầng hầm hoặc tầng trệt.
- Cần đảm bảo ngắt hết các nguồn điện để phòng tránh nguy cơ hỏa hoạn hoặc điện giật.
- Nếu đang đi trên đường bất ngờ gặp vòi rồng hãy nhanh chóng nhảy xuống hố, cống hoặc nằm sát xuống đường và tìm nơi đất trũng thấp để ẩn nấp.
Không nên làm
- Không đứng trú hoặc đứng gần các cây to, cột điện hoặc nhà không vững chãi...để tránh bị đè bẹp.
- Không đứng gần cửa sổ, cửa ra vào và tường ngoài của căn nhà.
- Không đứng gần nóc nhà.
- Tuyệt đối không chạy cùng hướng với đường đi của vòi rồng.