Cá voi luôn được biết đến là một trong những loài sinh vật biển lớn nhất, là loài có ở vị trí cao trong chuỗi thức ăn. Với kích thước khổng lồ nặng hàng trăm tấn của mình, cái chết của cá voi cũng kéo theo rất nhiều câu hỏi. Cảnh tượng cá voi chết trong tự nhiên là một cảnh hiếm gặp, vì vậy các nhà khoa học có rất ít cơ hội nghiên cứu những con cá voi đã chết và chìm tự nhiên ngoài đại dương.
Tiến sĩ Adrian Glover, một chuyên gia về sinh học biển của Bảo tàng lịch sử tự nhiên (Anh), đã làm sáng tỏ cuộc sống sau khi chết của cá voi. Ngay cả khi chết, chúng cung cấp sự sống cho hàng trăm động vật biển trong tối đa 50 năm. Vì vậy, cá voi nắm giữ vai trò vô cùng quan trọng trong vòng đời các đại dương của Trái đất.
Cá voi là "anh cả đại dương", là loài vật lớn bậc nhất dưới biển
Tương tự như nhiều loài vật khác, sự phân hủy bắt đầu ngay sau khi cá voi qua đời. Sau đó, con vật này nở ra bằng khí và đôi khi nổi lên mặt nước, nơi nó có thể bị cá mập và chim biển ăn xác.
Cuối cùng, gã khổng lồ đại dương sẽ bắt đầu chìm xuống, rơi hàng km này xuống km khác, cho đến khi cuối cùng nằm yên dưới đáy biển.
Điều đáng chú ý nhất là sau khi chết, xác của cá voi lại trở nên vô cùng hữu ích. Nó có thể nuôi dưỡng toàn bộ hệ sinh thái sinh vật biển sâu, từ động vật ăn xác thối lớn đến vi khuẩn cực nhỏ. Chúng cung cấp cho cư dân của đáy đại dương gần như hoang vắng một nguồn thức ăn bất ngờ và dồi dào. Cá voi vốn cực kỳ quan trọng trong hệ sinh thái biển, và phát hiện này càng cho thấy loài vật nắm giữ vai trò to lớn quyết định tới vòng đời các đại dương của Trái đất.
Nguồn thức ăn cho cả đại dương trong 50 năm
Một khi cá voi đáp xuống đáy biển, cá mù, cá mập ngủ, cua, tôm hùm và một loạt các động vật ăn xác thối khác sẽ ăn thịt mỡ và cơ cho đến tận xương. Một con cá voi thôi cũng có thể cung cấp thức ăn cho cả hệ sinh thái động vật trong vùng tối đa hai năm trong giai đoạn “nhặt rác” ban đầu này.
Những kẻ ăn xác thối lớn có thể biến xác thành một đống xương, nhưng vẫn còn nhiều thức ăn cho một số “thực khách” nhỏ hơn nhiều. Giun nhiều tơ như Vigtorniella flokati ăn các mô của cá voi đã chết, cho đến xác cá voi chết chỉ còn trơ xương. Ốc biển, giun lông và tôm sẽ nuốt chửng bất kỳ mẩu mỡ hoặc cơ nào còn sót lại. Chúng cũng sẽ ăn chất hữu cơ thải ra từ thân thịt. Giun thây ma (Osedax) lần đầu tiên được phát hiện trên một bãi cá voi sâu 3 km rơi vào năm 2002.
Osedax antarcticus là một trong những loài giun có thể được tìm thấy trong quần thể động vật tích tụ trong xác cá voi
Adrian giải thích: “Đây là những động vật quan trọng nhất chịu trách nhiệm cho quá trình phân hủy xương. Còn được gọi là giun xương, những động vật không xương sống này ăn xương về mặt hóa học, phá vỡ các thành phần như collagen và chất béo bằng các phương pháp chuyên dụng. Ngoài ra, chúng còn đẩy oxy vào xương, một quá trình làm tăng tốc độ phân hủy. Những sinh vật ăn xác thối nhỏ này có thể dành tới 10 năm để thu hoạch xác của một con cá voi”.
Osedax mucofloris, một loài giun xương được phát hiện lần đầu tiên vào năm 2005 trên xác một con cá voi rơi ngoài khơi Thụy Điển, được bao phủ bởi một lớp chất nhầy
Phát hiện không ngờ đến
Trong khi những loài ăn xác thối đang làm việc để tiêu hóa xương, thì trong 10 đến 50 năm, cá voi cũng đồng thời cung cấp một loại thức ăn chuyên dụng hơn mà các nhà khoa học gần đây mới phát hiện ra.
Xương cá voi chết bị chiếm giữ bởi vi khuẩn tạo ra hydro sunfua, một loại khí có mùi trứng thối. Có một quá trình gọi là hóa tự dưỡng là một cách để động vật thu được năng lượng thông qua hóa chất này và các hóa chất khác, thay vì thông qua thức ăn. Các loài động vật thân mềm và giun ống là những sinh vật hóa tự dưỡng tận dụng xác của cá voi, ăn các chất hóa học tiết ra từ xương.
Giun Osedax tích tụ với số lượng lớn trên xương cá voi dành 10 năm để ăn dần
Trước khi các vụ chìm của cá voi được ghi chép đầy đủ, người ta cho rằng kiểu đa dạng sinh học này chỉ được nhìn thấy ở các vị trí thấm lạnh và lỗ thông thủy nhiệt, nơi hydro sunfua và khí mêtan thoát ra tự nhiên qua trầm tích. Nhưng giờ đây người ta đã thừa nhận rằng xác của cá voi tạo ra một bước đệm độc đáo cho các loài động vật chuyên biệt từ các địa điểm này phân tán khắp đáy đại dương, nhất là ở những vùng hoang vắng.
Sẽ ra sao nếu cá voi chết khi mắc cạn?
Tuy nhiên, không phải tất cả cá voi đều chìm xuống đáy đại dương khi chúng chết.
Thay vào đó, một số bị mắc kẹt trên các bờ biển trên khắp thế giới. Mặc dù con người thường sẽ nỗ lực cứu chúng nhưng khi không có nước để duy trì sức nổi của cá, trọng lượng cơ thể của chính con cá voi sẽ sớm bắt đầu đè bẹp các cơ quan nội tạng.
100 tấn thịt phân hủy của một con cá voi mắc cạn là “mỏ vàng khoa học” - một cơ hội tuyệt vời để các nhà khoa học nghiên cứu một sinh vật thường nằm ngoài tầm với.
Nguồn: NHM, The Guardian