Nhà cổ Huỳnh Thủy Lê của dòng họ siêu giàu
Trong Việt Nam gia phả của tác giả Nguyễn Vy Khanh nói về dòng họ Huỳnh có đoạn viết: "Người dân Sa Đéc ngày nay chỉ biết rằng: Họ Huỳnh ngày xưa giàu nhất xứ này. "Huỳnh gia" nắm giữ đến 2/3 căn phố chợ nơi đây".
Thời hoàng kim, gia tộc họ Huỳnh giàu có lừng tiếng nhất ở Sa Đéc vùng Đồng Tháp Mười với những dãy phố xá cho thuê ở Sa Đéc cùng nhiều bất động sản, tài sản lớn ở Chợ Lớn, Sài Gòn...
Ông Huỳnh Thuận chuyên kinh doanh lúa gạo, mua bán trong nước và xuất khẩu. Ông mở chành gạo lớn nhất chuyên bán sỉ, thông qua mạng lưới thu mua rộng khắp vùng sông nước sau đó bán gạo đi khắp thế giới.
Ông Trần Văn Quới, người từng là quản gia nhà họ Huỳnh cho biết: "Nhà họ Huỳnh ngày xưa giàu lắm, giàu nhất xứ Sa Đéc. Nhưng sống nhân đức, thường xuyên làm điều thiện".
Cụ thể, ông Huỳnh có 4 người con, một gái và ba trai. Huỳnh Thủy Lê là con út được cha chọn nối nghiệp, trao cho toàn bộ gia sản. Đời ông đóng góp phần lớn tiền xây ngôi chùa nổi tiếng ở thành phố Sa Đéc mang tên ông Quách (xây năm 1924).
Tới đời ông Huỳnh Thủy Lê, ông đã cho ban quản tự chùa ông Quách mượn một dãy phố gồm 16 căn để cho thuê lấy tiền mua nhang đèn, thờ cúng và tu bổ cho chùa. Sau này, ông cúng hẳn dãy phố cho chùa.
Ngôi nhà cổ của gia tộc họ Huỳnh nay vẫn còn nguyên, nằm ở một vị trí vô cùng đắc địa ngay trung tâm chợ Sa Đéc.
Dấu xưa của ngôi nhà họ Huỳnh, nay vẫn còn nguyên và được nhiều người biết đến ở 225A đường Nguyễn Huệ, phường 2, thành phố Sa Đéc, tỉnh Đồng Tháp. Tổng diện tích của khu nhà cổ này lên đến 600m2.
Ngôi nhà này được gọi tên là "Nhà cổ Huỳnh Thủy Lê" được nhiều khách tham quan ghé thăm khi đến Đồng Tháp.
Toạ lạc trên thửa đất rộng 258 m2, nhìn từ ngoài vào ngôi nhà, ai cũng đều thấy sự uy nghiêm, bề thế và uy quyền của một gia tộc nổi tiếng trên đất Sa Đéc.
Bên ngoài thiết kế theo lối kiến trúc biệt thự kiểu Pháp nhưng ngôi nhà vẫn giữ nguyên kiểu nhà 3 gian truyền thống của người Việt với những bao lam, hoành phi được chạm trổ cầu kỳ, sơn son thếp vàng thể hiện sự vương giả. Từng viên gạch lót sàn đều được nhập khẩu từ Pháp. Ở giữa nhà, gia chủ cho đặt bàn thờ Quan Công. Mọi vật dụng, giường tủ, bàn, ghế được chạm khắc tinh xảo.
Chuyện tình trên dòng sông Tiền nổi tiếng thế giới
Ngoài lối kiến trúc ấn tượng, bề thế, ngôi nhà này còn là nơi bắt đầu cho một thiên tình sử giữa gia chủ và nữ nhà văn người Pháp Marguerite Duras. Bà là con gái của bà Hiệu trưởng Trường L’ecole Primaire De Jeunes Filles De Sadec, nay là Trường Tiểu học Trưng Vương TP. Sa Đéc, tỉnh Đồng Tháp.
Họ quen nhau trên chuyến phà Mỹ Thuận từ Sa Đéc lên Sài Gòn. Say đắm trước vẻ đẹp của cô gái người Pháp ở độ tuổi xuân thì với đôi mắt mơ màng, chàng thương gia họ Huỳnh cho nàng quá giang. Rồi họ yêu nhau say đắm trong quãng thời gian khoảng 2 năm.
Tuy nhiên, chuyện tình cảm giữa hai người lại vấp phải sự phản đối kịch liệt của gia đình họ Huỳnh nên người con gái ấy mang theo mối tình đau khổ của mình trở về Pháp.
Ông Huỳnh Thủy Lê lúc tuổi trung niên.
Do định kiến của xã hội, ông Huỳnh Thủy Lê lấy vợ theo yêu cầu của gia đình. Ông có 5 người con, sau này đều cho qua Pháp du học. Hiện nay, các con của ông đều định cư ở nước ngoài và rất thành đạt tại Pháp và Mỹ.
Chuyện kể rằng, trong một lần qua Pháp thăm con, ông điện thoại hẹn gặp người tình năm xưa, nhưng bà Duras không đồng ý. Nhưng chính cuộc điện thoại hôm ấy đã làm cho bà xúc động, hồi tưởng lại mối tình năm xưa và cho ra đời cuốn tiểu thuyết "Người tình", sau này được dịch ra nhiều thứ tiếng và chuyển thể thành bộ phim cùng tên.
Huỳnh Thủy Lê - công tử út gia tộc giầu có họ Huỳnh nổi tiếng với cuộc tình cùng nữ văn sĩ người Pháp.
Câu chuyện tình có thật giữa nữ văn hào Pháp với ông Huỳnh Thủy Lê thôi thúc nhiều người đến thăm căn nhà đặc biệt này.
Tính đến nay, nhà cổ Huỳnh Thủy Lê đã có tuổi đời 128 năm và được xem là ngôi nhà cổ nhất Sa Đéc. Sau nhiều biến cố thăng trầm của thời gian, hầu như ngôi nhà vẫn được gìn giữ nguyên vẹn.
Năm 2009, ngôi nhà cổ Huỳnh Thủy Lê tại thị xã Sa Đéc (Đồng Tháp) được Bộ VH-TT&DL công nhận là di tích quốc gia.