Là một trong 7 kỳ quan thế giới cổ đại, ngọn hải đăng Alexandria do Alexander Đại đế đặt nền móng xây dựng vẫn sừng sững bên bờ Địa Trung Hải trong suốt chiều dài lịch sử tồn tại của nó từ thế kỷ thứ ba trước Công nguyên cho đến thời kỳ Trung cổ.
Hàng thế kỷ qua đi, hải đăng Alexandria của thành phố cảng cùng tên ở Ai Cập là ‘kim chỉ nam’ cho mọi hoa tiêu và thủy thủ trên hành trình chinh phục đại dương xanh thẳm.
Ít ai biết, đại công trình thời cổ đại này đã tiêu tốn rất nhiều ngân khố, công sức và thời gian của nhà vua.
ĐẠI CÔNG TRÌNH TIÊU TỐN 1/10 NGÂN KHỐ NHÀ VUA
Bảy kỳ quan thế giới cổ đại (được thi sĩ Hy Lạp Antipater xứ Sidon đưa ra trong thế kỷ thứ 2 trước Công nguyên) phục vụ nhiều mục đích khác nhau: Một số được trang trí, như Vườn Treo Babylon. Những nơi khác, như Đền Artemis ở Ephesus, là nơi tâm linh.
Riêng ngọn hải đăng Alexandria không chỉ đẹp mà còn phục vụ một mục đích thiết thực: Ánh sáng chói lọi của nó dẫn đường an toàn cho các con tàu vào bến cảng Ai Cập trong nhiều thế kỷ, góp phần giúp thành phố cảng trở thành trung tâm thương mại Địa Trung Hải trong thế giới cổ đại.
Bảy kỳ quan thế giới cổ đại (được thi sĩ Hy Lạp Antipater xứ Sidon đưa ra trong thế kỷ thứ 2 trước Công nguyên).
Trong nhiều thế kỷ sau khi hoàn thành, hải đăng Alexandria trở thành một trong những công trình nhân tạo cao nhất trên thế giới (chỉ đứng sau kim tự tháp ở Giza, Ai Cập).
Tổng chi phí cho ngọn hải đăng Alexandria là 800 talents (tương đương 23 tấn bạc) - bằng khoảng một phần mười toàn bộ ngân khố của nhà vua. Để so sánh, đền Parthenon (Hy Lạp), được xây dựng trước ngọn hải đăng một thế kỷ rưỡi, tiêu tốn chỉ 469 talents.
Alexander Đại đế thành lập thành phố cùng tên của mình vào năm 331 trước Công nguyên trên một eo đất đối diện với Pharos - hòn đảo nhỏ nằm ở rìa phía tây của Châu thổ sông Nile.
Cụ thể, chỉ ba năm kể từ khi bắt đầu chiến dịch của nhà vua Macedonia chống lại người Ba Tư, Alexander Đại đế đã nắm quyền kiểm soát khu vực ven biển phía đông Địa Trung Hải.
Ở tuổi 24, Alexander Đại đế được thần dân Ai Cập ca ngợi là một vị cứu tinh và được tôn vinh là một pharaoh (tước hiệu chỉ các vị vua của Ai Cập cổ đại). Tên của ông được đặt cho thành phố cảng lớn nhất Ai Cập: Alexandria.
Tại đồng bằng Châu thổ sông Nile, ông quyết định tìm một cảng đảm bảo quyền kiểm soát các vùng biển của ông đồng thời thay thế thành phố Tyre của người Phoenicia - nơi ông vừa mới san bằng - làm trung tâm thương mại. Ông nhanh chóng tìm thấy vị trí hoàn hảo cho thành phố mới: Một dải đất nối với sông Nile qua nhánh cực tây của châu thổ và được bảo vệ bởi Hồ Maryut ở phía nam của nó.
GIẤC MƠ KỲ LẠ
Trong cuốn tiểu sử về Alexander, nhà sử học Hy Lạp Plutarch đã tiết lộ một sự kiện đáng ngại trong quá trình xây dựng thành phố.
Khi Dinocrates, kiến trúc sư của Alexander, truy tìm cách bố trí các con đường và kênh của thành phố mới, ông không có bất kỳ viên phấn nào trong tay, vì vậy ông đã sử dụng bột lúa mạch để thay thế. Khi Dinocrates vừa hoàn thành công việc của mình chưa bao lâu thì một đàn chim khổng lồ xuất hiện, làm bầu trời tối sầm lại và chúng kéo đến nuốt chửng bột lúa mạch.
Lúc đầu, Alexander bị xáo trộn bởi ông cho đó là điềm xấu, nhưng những vị quan cận thần đã thuyết phục ông rằng đó là dấu hiệu cho thấy thành phố mới của nhà vua sẽ cung cấp nguồn dinh dưỡng cho cả thế giới đã biết.
Sau khi xây dựng thành phố Alexandria, nhà vua xứ Macedonia nghĩ ngay đến việc xây dựng một ngọn hải đăng để soi đường chỉ lối cho các tàu thuyền cập bến cảng.
Alexander Đại đế - con trai của Hoàng đế Philip II xứ Macedonia. Ảnh minh họa: Internet
Vị trí của ngọn hải đăng được lựa chọn rất cẩn thận. Ngoài khơi Alexandria là một hòn đảo nhỏ, tên là Pharos. Nó được tôn vinh trong văn hóa Hy Lạp, vì tại hòn đảo Pharos, Menelaus - một trong những chiến binh Hy Lạp của Iliad và The Odyssey - đã mắc kẹt khi trở về từ Chiến tranh thành Troy.
Theo sử gia Plutarch, chính nhà thơ Hy Lạp vĩ đại Homer đã xuất hiện trong những giấc mơ của Alexander Đại đế, để trích dẫn những dòng riêng của ông về hòn đảo:
“Hiện tại, có một hòn đảo nằm ngoài biển nước dâng lớn, ở ngoài khơi bờ biển Ai Cập - họ gọi nó là Pharos. . . Có một bến cảng ấm áp ở đó".
Khi Alexander tỉnh dậy, ông tìm kiếm hòn đảo và khi tìm thấy nó. Nhà vua cho rằng nhà thơ cổ đại đã ‘báo mộng lành’ cho ông.
Alexander Đại đế nhanh chóng chọn vùng đất ở phần cực tây của hòn đảo Pharos để xây dựng ngọn hải đăng.
Tháp hải đăng là một công trình kiến trúc kỳ lạ - công trình đầu tiên thuộc loại này được xây dựng bởi một nền văn minh tiên tiến.
Về sau, Ptolemy I Soter - một vị tướng người Macedonia dưới trướng của vua Alexandros Đại đế, là người cai trị Ai Cập (323-283 TCN), đã tiếp quản việc xây dựng ngọn hải đăng của thành phố cảng Alexandria, sau cái chết của Alexander Đại đế vào năm 323 trước Công nguyên. Trong năm 304 TCN, Ptolemy I Soter tự nhận tước hiệu Pharaoh - tước hiệu của các vị vua Ai Cập cổ đại.
Ngọn hải đăng Alexandria được hoàn thành dưới thời trị vì của con trai ông, Ptolemy II Philadelphus. Tòa tháp hải đăng - giống như rất nhiều công trình do các pharaoh nhà Ptolemy xây dựng nên - vô cùng tráng lệ.
Ngọn hải đăng Alexandria - giống như rất nhiều công trình do các pharaoh nhà Ptolemy xây dựng nên - vô cùng tráng lệ.
Tòa nhà, giống như rất nhiều công trình do các pharaoh Ptolemaic đầu tiên dựng lên, rất tráng lệ. Tổng cộng hải đăng Alexandria cao 135 mét, trở thành công trình cao thứ hai trong thế giới cổ đại, sau kim tự tháp Giza cao 146 mét.
Theo sử gia người Do Thái Josephus, ngọn hải đăng đã phục vụ mục đích của nó một cách hoàn hảo: Vào ban ngày, các thủy thủ có thể sử dụng nó để điều hướng; vào ban đêm, họ có thể phát hiện bến cảng một cách an toàn. Đứng cao hơn 106 mét, có thể nhìn thấy ngọn hải đăng từ cách đó 55 km.
Ngọn lửa bùng cháy trên đỉnh ngọn hải đăng sáng đến mức có thể bị nhầm với một ngôi sao trong bóng tối. Vào ban ngày, chỉ riêng làn khói đã khiến người ta có thể nhìn thấy nó từ rất xa. Do gỗ khan hiếm ở Ai Cập, nên nhiều học giả tin rằng ngọn lửa được đốt bằng dầu hoặc giấy cói.
Ngọn hải đăng Alexandria nhanh chóng trở thành công trình được nhiều người ngưỡng mộ. Một số tác giả cổ đại đã đưa nó vào danh sách Bảy kỳ quan của thế giới cổ đại. Những người có thể chiêm ngưỡng kỹ nó, như vị tướng La Mã Julius Caesar, đã bị ấn tượng bởi chiều cao và tay nghề tuyệt vời của những người xây dựng lên nó.
Ngọn hải đăng Alexandria vẫn là một biểu tượng của niềm tự hào và thành tựu trong nhiều thế kỷ. Khi người Ả Rập chinh phục Ai Cập gần 700 năm sau, ngọn hải đăng vẫn đứng sừng sững. Tuy nhiên, từng chút một, những trận động đất làm rung chuyển Ai Cập trong thời Trung cổ đã phá hủy tòa tháp.
Vào thế kỷ 14, Ibn Battutah, nhà du hành nổi tiếng người Maroc, bày tỏ sự xót xa trước tình trạng đáng tiếc của ngọn hải đăng cổ đại.
Năm 1477, khi ngọn hải đăng Alexandria bị thu hẹp thành đống đổ nát, một quốc vương Mamluk đã ra lệnh sử dụng những phần còn lại để xây dựng pháo đài Qaitbay, vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay.
Ngọn hải đăng Alexandria là một trong những kỳ quan lâu đời nhất trong số bảy kỳ quan thế giới cổ đại — chỉ có lăng mộ Mausolus ở Halicarnassus (Hy Lạp cổ đại) và Đại kim tự tháp Giza (Ai Cập) là tồn tại lâu hơn nó.
3 thành tựu của Alexander Đại đế tại Ai Cập. Chỉ trong 6 tháng ở Ai Cập, Alexander Đại đế đã tạo dựng được 3 thành tựu to lớn tại đây:
Thứ nhất, ông trở thành một pharaoh, một vị vua trong mắt người Ai Cập; và được công nhận là hậu duệ của Amun, vị thần bảo hộ tối cao của người Ai Cập.
Thứ hai, Alexander Đại đế đã nghĩ ra một hệ thống cai trị mới, một hệ thống kéo dài ba thế kỷ tại đây. Ông cho phép người Ai Cập có vai trò lớn hơn trong việc cai trị đất nước.
Thứ ba, ông đã hình thành và xây dựng một thành phố mới, dựa trên tên ông là Alexandria, trên bờ biển Địa Trung Hải, sau này thành phố cảng này trở thành khu vực quan trọng cho ngành thương mại Ai Cập và sự phát triển của đất nước này về sau.