Alexandros Đại đế là một trong những chỉ huy quân sự thành công nhất mọi thời đại. Đế chế của ông trải dài từ đông sang tây, suốt một dải đất từ Hy Lạp tới Ấn Độ - gần như toàn bộ thế giới mà người châu Âu khi đó biết đến.
Trong hành trình chinh phục đó, Tyre là một mục tiêu quan trọng. Vốn là một thành quốc ngoài khơi bờ biển Liban ngày nay, Tyre trở nên vô cùng thịnh vượng với thương mại hàng hải và việc sản xuất thuốc nhuộm tím từ loài ốc biển murex - vốn là một xa xỉ phẩm thời đó.
Người Tyre cũng đã sáng lập nên Carthage trên bờ biển Bắc Phi - một trong những siêu đế quốc hàng hải của thế giới cổ đại - đối thủ hùng mạnh của đế chế La Mã sau này.
Thành bang Tyre khi đó gồm 2 phần chính, gồm Tyre cổ nằm trên bờ biển Liban, và một phần thành phố mới nằm trên hòn đảo cách bờ 800 mét. Hòn đảo này được phòng thủ công phu với những bức tường thành dày và cao cùng tháp canh.
Sơ đồ đảo Tyre trong cuộc vây hãm của Alexanderos Đại đế.
Hòn đảo Tyre được coi là "bất khả xâm phạm", nhưng Alexandros Đại đế lại nghĩ khác.
Từ chối khuất phục
Vào năm 333 trước Công nguyên, Alexandros Đại đế đánh bại vua Ba Tư Darius III và nhanh chóng tiến quân về Ai Cập. Những thành phố bên bờ biển như Sidon và Byblos sớm đầu hàng vị vua trẻ.
Tuy nhiên, người Tyre tự tin rằng những bức tường vững chắc và vị trí cách bờ 800 mét sẽ bảo vệ họ trước bất kỳ đội quân nào. Được biết, những bức tường bao quanh Tyre cao tới 45 mét.
Ngoài ra, họ cũng tin tưởng vào sự hỗ trợ của Carthage - cựu thuộc địa và đồng minh hùng mạnh.
Một điều quan trọng cần được nhắc tới là mặc dù thất bại trong trận chiến, Darius III của Ba Tư vẫn chưa thua cả cuộc chiến. Trong khi đó, Tyre được sử dụng như một bến cảng của hải quân Ba Tư và đang đe dọa hậu quân của Alexandros Đại đế. Chính vì lý do ấy, nhà cầm quân Macedonia càng cần thu phục thành phố này càng sớm càng tốt.
Khi Alexandros Đại đế gửi thư chiêu hàng tới người Tyre, sứ giả của ông đã bị sát hại. Nổi cơn thịnh nộ, ông nói với người Tyre rằng họ có thể đang ở trên một hòn đảo, nhưng ông sẽ làm mọi cách biến nó thành một phần đất liền.
Trước sự ngỡ ngàng của người Tyre, Alexander bắt đầu cho quân xây 2 con đê khổng lồ dẫn tới đảo quốc này, nhằm đưa tháp vây thành tới đủ gần cho tầm bắn của cung thủ và máy bắn đá.
Quân đội phe tấn công đang xây tháp vây và đê biển.
Công binh của Alexandros được lệnh xây 2 tòa tháp vây hãm cao tới 50 mét bằng gỗ, được bọc da sống để bảo vệ khỏi hỏa công. Trên đỉnh tháp được trang bị những chiếc nỏ khổng lồ ballista kèm máy bắn đá.
Quân Tyre phản công bằng cách thả một sà lan cũ chở những vật liệu dễ cháy như củi khô, lưu huỳnh, dầu và đâm nó vào 2 tòa tháp, đốt trụi chúng thành công. Ngoài ra, họ cũng cho chiến thuyền liên tục tấn công quấy rối công việc xây đê của quân Alexandros.
Việc thu thập gỗ làm nguyên liệu ở những ngọn núi lân cận để xây tháp cũng gặp vô cùng nhiều khó khăn khi dân phu bị cướp bóc bởi các bộ lạc Ả Rập. Tuy nhiên chiến lược gia thiên tài không coi những khó khăn đó là trở ngại. Ông mở một cuộc chinh phạt vào vùng núi để tiêu diệt những bộ lạc quấy rối.
Tiếp đó, nhận ra cuộc công thành Tyre không thể thành công nếu thiếu ưu thế trên mặt biển, vị vua đi lên phía bắc về phía Byblos và Sidon để chuẩn bị một hải quân hùng hậu. Tại đây, ông có được một hạm đội 80 chiến thuyền gale với thủy thủ đoàn dày dạn kinh nghiệm.
Được tin về những chiến thắng quân sự liên tiếp của Đại đế trẻ tuổi, vua đảo Síp tiếp tục chi viện cho ông thêm 120 thuyền chiến cùng loại. Thêm 23 chiếc nữa tiếp tục được gửi đến từ các đồng minh Hy Lạp.
Cuộc chiến không cân sức
Bỗng nhiên, hạm đội của Alexandros từ con số 0 đã có tới 223 chiến thuyền, khóa chặt Tyre trên mặt biển. Trước lực lượng hải quân khổng lồ đó, các chiến thuyền của Tyre chỉ còn biết an phận nằm im trong bến cảng, được bảo vệ bởi những bức tường kiên cố.
Rất nhanh sau đó, con đê và 2 ngọn tháp vây đã hoàn thành. Quân đội của Đại đế liên tục oanh tạc thành phố, từ cả đất liền và hạm đội trên biển. Trong khi vây hãm, lực lượng tấn công sớm tìm ra một điểm yếu ở phía nam của dãy tường thành vững chãi.
Sau 7 tháng công thành, những bức tường của Tyre bị đột phá thành công. Quân Hy Lạp và Macedonia tràn vào thành, và phần còn lại là lịch sử. Hàng nghìn quân dân Tyre thiệt mạng hoặc bị bán làm nô lệ, cả thành phố bị san bằng thành bình địa. Trong khi đó, phe tấn công chỉ thiệt hại đâu đó 400 quân.
Bản đồ thành phố Tyre hiện nay. Đường màu vàng là bờ biển ngày xưa và đường màu đỏ là hai con đường đê của cuộc vây hãm.
Bằng chiến thắng này, Basileus của Macedonia gửi một thông điệp tới toàn bộ các thành quốc thịnh vượng bên bờ Địa Trung Hải: "Theo ta và trở nên phồn vinh, hoặc chống lại và bị san bằng".
Sau khi Tyre trở thành một phần của lịch sử, Alexandros cho xây một trung tâm mậu dịch mới, là thành phố Alexandria của Ai Cập. Alexandria mau chóng vươn lên thành một kinh đô phồn vinh, nổi danh với Ngọn hải đăng Alexandria - một trong 7 kỳ quan của thế giới cổ đại, và thư viện cùng tên - cũng là một trong những công trình quan trọng nhất thời đó.
Nguồn: HOY