Một trong những nhiệm vụ quan trọng sau vụ tai nạn máy bay hôm thứ Hai 21/3/2022 ở miền nam Trung Quốc là tìm kiếm và truy xuất dữ liệu từ hai "hộp đen", từ đó có thể cung cấp thông tin quan trọng về nguyên nhân khiến Chuyến bay MU5735 của hãng hàng không China Eastern Airlines lao xuống sườn đồi ở khu vực Quảng Tây, miền nam Trung Quốc, SCMP thông tin.
Không ai trong số 132 người (123 hành khách và 9 thành viên phi hành đoàn) trên máy bay được cho là đã sống sót sau thảm họa hàng không chết chóc nhất Trung Quốc trong nhiều thập kỷ này.
Hộp đen thứ nhất đã được tìm thấy vào hôm thứ Tư ngày 23/3, và trong khi bên ngoài của thứ được cho là máy ghi âm buồng lái bị "hư hỏng nghiêm trọng", thì bộ nhớ vẫn còn tương đối nguyên vẹn, Reuters dẫn thông tin từ một quan chức hàng không Trung Quốc cho biết.
Reuters cho hay, máy ghi âm buồng lái của chiếc máy bay thuộc hãng China Eastern Airlines gặp nạn hôm thứ Hai đã được gửi đến Bắc Kinh để các chuyên gia phân tích.
Website chuyên theo dõi máy báy Flightradar24 mô tả đường đi của máy bay phản lực Boeing 737-800 NG (thuộc Chuyến bay MU5735) của hãng hàng không China Eastern Airlines. Nguồn: Bloomberg
Hộp đen máy bay là 'chìa khóa' để khám phá lý do tại sao chiếc máy bay phản lực Boeing 737-800 NG lao khỏi bầu trời với tốc độ gần bằng tốc độ âm thanh trước khi lao xuống sườn đồi ở Quảng Tây, miền Nam Trung Quốc rồi bốc cháy dữ dội, Bloomberg nhận định.
(Tốc độ máy bay khi đó đạt 966 km/giờ, đôi khi vượt quá 1.126 km/giờ, Bloomberg cho hay. Tốc độ âm thanh trong không khí đạt 1.236 km/giờ).
Tại sao hộp đen lại có tầm quan trọng như vậy đối với các nhà điều tra tai nạn hàng không? Và tài sao chúng được thiết kế để có khả năng chống chịu va đập/cháy nổ lớn đến vậy? Đây là lý do tại sao.
Hộp đen là gì?
Thuật ngữ "hộp đen - black box" được gọi chính xác hơn là máy ghi lịch sử chuyến bay. Hộp đen gồm 2 thiết bị ghi chuyến bay khác nhau, cả hai đều được yêu cầu đặt trên máy bay. Cả hai nặng khonagr 4,5kg.
- Thiết bị thứ nhất là máy ghi âm buồng lái, thu âm thanh từ các micrô xung quanh buồng lái, từ các cuộc trò chuyện giữa phi hành đoàn đến âm thanh động cơ và cảnh báo hệ thống âm thanh.
- Thiết bị thứ hai là bộ ghi dữ liệu chuyến bay theo dõi thông tin về hoạt động của máy bay, chẳng hạn như độ cao và tốc độ của nó.
Dù có tên gọi là hộp đen, nhưng chúng được sơn màu cam huỳnh quang có khả năng hiển thị cao để dễ tìm hơn. Ảnh: Shutterstock
Về nguồn gốc của 'hộp đen' thì không nhiều người rõ lắm, mặc dù một số người nói rằng nó có thể xuất phát từ những thiết kế ban đầu từ những năm 1950.
Ngày nay, các hộp đen được sơn một màu cam huỳnh quang có khả năng hiển thị cao - màu tương tự được sử dụng trong cọc tiêu giao thông và áo bảo hộ xây dựng. Điều này nhằm giúp các đội tìm kiếm phát hiện chúng dễ dàng hơn trong đống đổ nát, bùn, nước hoặc các điều kiện khác sau tai nạn.
Hộp đen có thể 'sống sót' sau một vụ va chạm mạnh không?
Hộp đen được chế tạo để có độ bền cực cao, với lớp vỏ bằng thép không gỉ hoặc titan và bên trong cách nhiệt có thể chịu được nhiều loại va chạm khác nhau.
Các thiết bị này có khả năng chống sốc, chống cháy, chống nước và được trang bị đèn hiệu định vị phát tín hiệu khi ngâm trong nước.
Hộp đen được lắp đặt ở phía sau máy bay vì đây là khu vực ít có khả năng bị hư hại nặng nhất trong một vụ tai nạn hàng không.
Nhờ được chế tạo với những vật liệu đặc biệt, hộp đen thường là những phần nguyên vẹn duy nhất của máy bay (trong trường hợp) bị đắm có thể được lấy lại. Hộp đen có khả năng cung cấp thông tin có giá trị về những gì đã xảy ra ngay trước khi máy bay rơi và cách cải thiện an toàn bay trong tương lai.
Vào năm 2018, chuyến bay mang số hiệu JT 610 của hãng hàng không Lion Air (Indonesian) đã gặp sự cố dữ dội ở Indonesia đến nỗi nó đã xé một phần của bộ ghi dữ liệu lịch sử chuyến bay, nhưng lõi bộ nhớ quan trọng vẫn 'sống sót'.
Dẫu vậy, hộp đen không phải là không thể phá hủy. Đây là ví dụ: Mặc dù các đội tìm kiếm đã có thể khôi phục cả hai hộp đen từ Chuyến bay 77 của hãng American Airlines, bị khủng bố chiếm đoạt và đâm vào Lầu Năm Góc trong vụ tấn công ngày 11 tháng 9 năm 2001, nhưng máy ghi âm buồng lái đã bị hư hỏng đến mức phần lớn băng ghi âm bị "hợp nhất thành một khối nhựa cháy rắn", và không thể nghe được bất kỳ được âm thanh ghi lại nào, theo báo cáo của đội điều tra Mỹ.
Wang Yanan, Tổng biên tập của tạp chí Aerospace Knowledge, nói với Đài Phát thanh Giao thông Bắc Kinh hôm thứ Tư 23/3 rằng ông không nghi ngờ khả năng xác định vị trí của hộp đen bởi xác máy bay rơi và cháy trong một khu vực đã biết. Mối quan tâm lớn nhất là liệu dữ liệu có còn nguyên vẹn sau khi hộp đen tiếp xúc với nhiệt độ cao do vụ cháy máy bay gây ra hay không.
Điều gì xảy ra khi hộp đen được lấy lại?
Sau khi đánh giá tình trạng của các hộp đen, các kỹ thuật viên tải xuống và sao chép bất kỳ tệp âm thanh và dữ liệu nào còn sót lại.
Các nhà điều tra nghe các tệp âm thanh từ máy ghi âm buồng lái để xác định xem các phi công có nhận thức được điều gì bất thường xảy ra hay không, quyết định nào được đưa ra trước khi máy bay rơi và liệu có bất kỳ tiếng động cơ bất thường nào không.
Nhà điều tra tai nạn hàng không cũng có thể sử dụng các công cụ như phân tích quang phổ, có thể nhận ra những âm thanh bất thường mà tai người có thể bỏ sót.
Mặt đất cháy xém tại hiện trường vụ rơi máy bay ở Quảng Tây, Trung Quốc. Ảnh: CGTN
Các nhà phân tích cũng sẽ rà soát dữ liệu trong tối đa 25 giờ về hàng nghìn tham số có khả năng từ máy ghi dữ liệu chuyến bay. Lý tưởng nhất là thông tin từ cả hai máy ghi trong hộp đen có thể được sử dụng để ghép lại một bức tranh về những gì đã xảy ra.
Đơn cử, sau vụ tai nạn của máy bay phản lực của hãng Lion Air vào năm 2018, dữ liệu chuyến bay cho thấy máy bay gặp vấn đề về tốc độ và độ cao, trong khi máy ghi âm buồng lái cho thấy các phi công đang tìm kiếm danh sách kiểm tra phù hợp trong sổ tay của họ khi chuyến bay gặp sự cố, điều này đặt ra câu hỏi về: Liệu việc thiếu đào tạo khẩn cấp có đóng một vai trò nào đó hay không?
Một số phát hiện từ hộp đen sẽ được công bố trong vài ngày sau khi hộp đen máy bay được tìm thấy, nhưng việc phân tích chi tiết có thể mất nhiều thời gian hơn. Một cuộc điều tra của Lebanon về vụ rơi máy bay Ethiopian Airlines Flight ET 409 năm 2010 chỉ được công bố gần 2 năm sau thảm họa.
Các thành viên của Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế (ICAO), bao gồm cả Trung Quốc, có nghĩa vụ gửi báo cáo sơ bộ công khai cho ICAO trong vòng 30 ngày kể từ ngày xảy ra vụ tai nạn, bao gồm cả những phát hiện từ dữ liệu ghi chuyến bay (hộp đen) nếu có.
Họ cũng phải gửi báo cáo công khai, cuối cùng trong vòng 12 tháng nếu có thể, hoặc đưa ra bản cập nhật tạm thời về cuộc điều tra về sau.
Liên quan đến vụ tai nạn máy bay Trung Quốc ngày 21/3, truyền hình nhà nước Trung Quốc đưa tin rằng công tác cứu hộ đã bị chậm lại tại địa điểm máy bay rơi hôm 23/2 do thời tiết xấu. Hãng China Eastern Airlines đã ngừng hoạt động đội máy bay Boeing 737-800 của mình và hàng nghìn chuyến bay đã bị hủy bỏ.
Nguồn: SCMP, Bloomberg, Reuters