Nếu muốn trở thành võ sĩ hàng đầu tại UFC, bạn cần đôi tay thật khỏe, bụng cứng như đá, chiếc hàm bằng sắt cùng khả năng chịu đựng đáng nể để vượt qua vô vàn những chấn thương xảy đến bất kỳ lúc nào. Thêm vào đó, bạn còn cần nín nhịn trước phong cách làm việc có phần hống hách của UFC, nếu đánh hay nhưng chưa có danh tiếng, bạn có thể phải ngồi chờ hay thậm chí là rơi rụng chỉ sau một vài sai lầm.
Bất chấp những điều này, phần đông những võ sĩ ở giải đấu nhận về khoản thù lao không như ý. Theo thống kê, trung bình mỗi VĐV tại UFC kiếm được 150 nghìn USD vào năm 2020. Một phần 3 trong số này bỏ túi con số thấp hơn mức thu nhập trung bình tại Mỹ. Đây là điều đáng báo động với một doanh nghiệp có giá trị lên đến chục tỷ USD như UFC.
Tại thị trường MMA, UFC đơn giản là nhà vô địch, đế chế số 1. Vì thế, họ có thể áp đặt mức lương "không mấy dễ chịu" của mình với các võ sĩ. Suốt thời gian dài, các võ sĩ im lặng nhưng tới năm 2014, mội nhóm gồm 6 võ sĩ từng đấu tại UFC, đã quyết định khởi kiện UFC, cho rằng giải MMA lớn nhất thế giới đã vi phạm luật chống độc quyền.
Jon Fitch thời còn thi đấu cho UFC
"Tất cả rất kỳ lạ bởi vì nó không giống như một môn thể thao", Jon Fitch, một trong những nguyên đơn của vụ kiện, chia sẻ. "Mọi thứ không đúng chút nào". Một trong những lý do dẫn tới việc các võ sĩ UFC có thù lao thấp là bởi cơ chế vận hành của làng MMA. Không giống như quyền Anh, UFC ký hợp đồng và trở thành người đứng sau của tất cả võ sĩ. Họ tự sắp xếp cho những người này đấu với nhau, tự quyết định vấn đề lương thưởng.
UFC cũng tự có BXH riêng và có thể tự sáng tạo ra những chiếc đai nếu muốn. Fitch thậm chí cho hay các võ sĩ phải mặc đồng phục do UFC chỉ định vì vấn đề tài trợ. "Ngay cả những VĐV đua xe của Nascar cũng chẳng bị bắt lái những chiếc xe có màu giống nhau", Fitch chia sẻ.
Quá trình giải quyết diễn biến rất chậm, giống như bao vụ kiện về chống độc quyền khác của nước Mỹ. Nhưng vào tháng 12/2020, 6 năm kể từ ngày khởi phát, một thẩm phán cho biết ông có thể để vụ việc diễn ra với tư cách tập thể. Điều này đồng nghĩa 1.200 võ sĩ của giải đấu trong giai đoạn 2010-2017 có thể trở thành nguyên đơn của vụ kiện.
Theo đánh giá, thiệt hại các võ sĩ trên nhận được nếu thắng kiến có thể lên tới 5 tỷ USD. UFC cũng buộc phải thay đổi cách trả lương của mình từ nay về sau.
UFC lúc này sở hữu sức mạnh quá lớn. Với danh tiếng và quyền lực sẵn có, họ biết cách để giữ những ngôi sao của mình bằng mức đại ngộ thấp so với lợi nhuận giải đấu. Họ hiểu rằng hầu hết đều muốn ở lại, chiến đấu cho cho chiếc đai danh giá. Cần biết rằng, dù UFC chỉ bỏ ra khoảng 20% doanh thu để trả cho các võ sĩ, con số này vẫn lớn hơn so với các giải đấu khác. Bởi lẽ, khoản tiền UFC kiếm được là quá lớn.
"Nếu bạn là một võ sĩ thực thụ muốn kiểm tra tài năng của mình, chiến đấu cho danh hiệu lớn nhất, bạn không có lựa chọn nào ngoài việc ký hợp đồng với UFC", Fitch chia sẻ. "Tôi không nghĩ còn danh hiệu nào có giá trị bằng chiếc đai UFC".
Vì thế, UFC có cho mình những hợp đồng độc quyền béo bở, khiến các võ sĩ phải phụ thuộc bất chấp có bị đối xử tệ bạc. "Họ muốn chúng tôi chia rẽ để dễ dàng kiểm soát dòng tiền phải mất đi", Fitch nhận định.
Tuy nhiên, UFC vẫn có những lý lẽ có riêng mình. William A. Isaacson, cố vấn chính của UFC, đưa ra số liệu của mình.
"UFC đã dành rất nhiều năm để tạo ra một giải đấu hàng đầu, giúp tên tuổi của các võ sĩ đi lên. UFC trả các võ sĩ số tiền lớn hơn bất kỳ giải đấu nào khác, với khoảng bồi hoàn trung bình của các võ sĩ tăng lên 600% từ năm 2005.
Mục tiêu của chúng tôi là giúp MMA trở nên phổ biến hơn, tăng thu nhập cho giải đấu và các VĐV. Chúng tôi tự hào về những gì đã xây dựng. Chúng tôi tự tin tòa án sẽ nhận ra vụ kiện này là không phù hợp về mặt pháp lý".
Lúc này, Fitch đã giải nghệ sau quãng thời gian dài đấu cho Bellator. Một nguyên đơn khác đầu quân cho ONE Championship. Những người còn lại đấu ở giải King in the Ring, Shooto, Cage Warriors.
"Có rất nhiều giải đấu nhỏ trong môn này giống như các đội bóng trong môn bóng chày vậy. Nhưng khác ở chỗ vị thế của các bên trong làng MMA không cân bằng", Eric Cramer - luật sư của phía Fitch - nhận định.
Các vụ kiện chống độc quyền đã từng diễn ra trong làng thể thao Mỹ. Trước đó, những vụ kiện thành công đã giúp cải thiện mức thu nhập, giúp môn đó thêm phát triển và tính cạnh tranh. "Chúng tôi cho rằng vụ kiện của UFC cũng giống những vụ trước kia", Cramer đánh giá.
Bóng đá và bóng rổ ở Mỹ đều diễn ra những vụ kiện chống độc quyền. Và hiện giờ, những VĐV có thể thu về 50% khoản doanh thu họ tạo ra. Còn UFC lúc này chỉ là 19%. Tuy nhiên, theo giáo sư kinh tế Marshall Steinbaum, vụ kiện lần này có đôi chút khác biệt bởi UFC kiểm soát thị trường theo chiều dọc, từ chuỗi cung ứng, tuyển dụng cho đến quảng bá sự kiện.
Án lệ có nét tương đồng nhất với vụ kiện này đến ở ngoài làng võ thuật, đến ở năm 1948, giữa nước Mỹ và Paramount Pictures. Trong giai đoạn vàng kim của Hollowood, 5 nhà làm phim lớn không chỉ sản xuất, phân phối mà còn kiểm soát việc phát sóng: Họ có chuỗi rạp để chiếu riêng bộ phim của mình. Nghị định Paramount sau đó đã phá bỏ vị thế này, giúp cải cách nền công nghiệp phim, cho phép xây dựng các rạp và nhà sản xuất độc lập. Nhờ đó, chất lượng và số lượng các bộ phim của Mỹ không ngừng tăng lên.
Fitch hy vọng vụ kiện của mình cũng có thể tạo ra sự thay đổi như thế tại làng MMA. "Không thay đổi, mọi thứ sẽ càng ngày càng tồi tệ. Fitch muốn các hợp đồng ngắn hạn hơn, công bằng hơn và có điều khoản chấm dứt hợp đồng. Cựu võ sĩ 43 tuổi cùng muốn có một cơ quan điều hành hệ thống xếp hạng và những chiếc đai vô địch. Anh cũng muốn tất cả có thêm lựa chọn, thay vì chỉ có một nơi hoành tráng và bóng bẩy nhất như UFC thời điểm hiện tại. "Thêm cạnh tranh, môn thể thao sẽ đi lên, các fan cũng hưởng lợi", Fitch nói thêm.
Lúc này, các bên liên quan vẫn đang chờ phán quyết cuối cùng. Điều này có thể mất đến vài năm, có thể khiếu nại và tái thẩm sau đó. Giáo sư Steinbaum không hy vọng Fitch cùng các đồng nghiệp có thể thay đổi cả hệ thống MMA. Dù vậy, ông cho rằng chiến thắng sẽ tạo ra một tiền lệ cho các võ sĩ UFC.
Vụ kiện có thể giúp các vấn đề của những võ sĩ MMA được chú ý nhiều hơn, một môn vẫn giữ được lượng fan ổn định bất chấp thời kỳ dịch bệnh. Trong quá khứ, sức ép từ dư luận góp phần khiến Quốc hội Mỹ thông qua Đạo luật cải cách boxing Muhammad Ali. Cách đây chưa lâu, Markwayne Mullin, nghị sĩ tại Oklahoma, đã đứng ra kêu gọi một đạo luật như thế với các võ sĩ MMA.
Với Fitch, anh muốn thay đổi bởi UFC sau cùng cũng chỉ là một công ty. Một ngày nào đó, UFC có thể dừng hoạt động. Và nếu điều đó xảy ra, Fitch không muốn chứng kiến "một công ty tiếp theo sẽ đứng ra tiếp quản".
Nguồn: Fast Company.