Ngày 10/9/2021, Tổ chức Lịch sử Anh (Historic England) vừa có tiết lộ chi tiết về một khám phá đáng chú ý, gây bất ngờ cho giới khảo cổ và người yêu lịch sử về quan tài niên đại 4.000 năm tuổi phát hiện cách đây 3 năm.
Vào tháng 7 năm 2018, Tiến sĩ Hugh Willmott đang giám sát việc khai quật một khu chôn cất người Anglo-Saxon ở Lincolnshire - đông bắc nước Anh thì một quan chức bảo tồn khu vực nói với anh về một phát hiện có khả năng thú vị hơn.
Vừa bắt tay vào việc tại Tetney Golf Club, một sân gôn địa phương, các công nhân đang dùng một chiếc máy xúc khổng lồ để đào một cái ao nhỏ thì đã đào trúng một thứ cực kỳ bất ngờ: Một chiếc quan tài quý hiếm thời tiền sử chứa bộ xương của một người đàn ông.
Cụ thể, các công nhân đào ao tại Câu lạc bộ Golf Tetney (Anh) đã tình cờ phát hiện một quan tài 4.000 năm tuổi, ngập nước có chứa hài cốt của một người đàn ông mà các nhà khảo cổ học xác định là có địa vị cao trong xã hội.
Khi Tiến sĩ Willmott, một nhà khảo cổ học và là giảng viên cao cấp về khảo cổ học lịch sử châu Âu tại Đại học Sheffield (Anh), đến sân gôn vào ngày hôm sau, ông đã tìm thấy một cảnh tượng mà theo ông chỉ có thể được mô tả là "một mớ hỗn độn".
1. QUAN TÀI QUÝ HIẾM
3,6 mét dưới lòng đất, đoàn đã phát hiện ra một khu chôn cất ngập nước và một chiếc quan tài lộ thiên bị vỡ thành nhiều mảnh. Tiến sĩ Willmott cho biết ông nhanh chóng nhận ra rằng ông và nhóm các nhà khảo cổ học của mình sẽ phải hành động nhanh chóng và thực hiện "hoạt động cứu hộ và phục hồi" để cứu quan tài khỏi bị hư hỏng thêm.
"Mùa hè năm đó rất nóng. Gỗ quan tài tiếp xúc với không khí sẽ phân hủy/xuống cấp rất nhanh. Thời gian của chiếc quan tài 4.000 năm chỉ tính bằng ngày" - Tiến sĩ Willmott nói.
Ian Panter, người đứng đầu bộ phận bảo tồn tại York Archaeological Trust, với chiếc quan tài bằng gỗ (vỡ ra nhiều mảnh) thời kỳ Đồ đồng được phát hiện trên một sân gôn ở Anh vào năm 2018. Ảnh: Charlotte Graham
Quan tài bằng gỗ, kích thước 3 mét x 1 mét. Bên trong là hài cốt của một người đàn ông, chôn cùng một chiếc rìu. Các nhà khảo cổ đã xác định rằng quan tài được làm từ việc khoét rỗng một thân cây sồi. Sau đó, người chết người lót một lớp lá thủy tùng hoặc cây bách xù, trước khi được đậy kín bằng phần thân cây sồi còn lại. Đây là những tập tục chỉ dành cho những người có địa vị cao trong xã hội thời đại Đồ đồng.
Nhà khảo cổ học Hugh Willmott, Đại học Sheffield, người dẫn đầu nhóm nghiên cứu, cho biết: "Vật liệu hữu cơ đã được bảo quản tốt trong điều kiện ẩm ướt và không có không khí bên trong thân cây rỗng ruột. Điều này có thể cho chúng ta biết về các loại cây được chọn để làm đệm cho cơ thể và thậm chí cả thời gian trong năm người đàn ông này được chôn cất".
Quan tài này là một trong số khoảng 65 chiếc từng được biết đến từ Anh. Sau một năm trong kho lạnh, nó được chuyển đến York Archaeological Trust, nơi nó tiếp tục được bảo quản.
2. CHIẾC RÌU HOÀN HẢO KHÓ TIN
Cùng với hài cốt là "một chiếc rìu được bảo quản hoàn hảo" với đầu bằng đá và tay cầm bằng gỗ, theo Đại học Sheffield. Khi nhìn thấy chiếc rìu này bên trong quan tài 4.000 năm tuổi, các nhà khảo cổ có mặt lúc đó đã lặng người hồi lâu. Họ không tin vào thứ mình đang nhìn thấy.
Chiếc rìu là một thứ cực kỳ hiếm được tìm thấy, đặc biệt là vì tay cầm bằng gỗ của nó vẫn tồn sau 4.000 năm chôn cất.
Nó là một trong số 12 chiếc được biết đến đã được phát hiện ở Anh và các nhà khảo cổ cho rằng nó là một biểu tượng của uy quyền hơn là một công cụ thực tế.
Giải thích tại sao quan tài này ngập nước mà những thứ bên trong quan tài vẫn được bảo quản tốt gây kinh ngạc của các nhà khảo cổ, các chuyên gia cho biết: Mực nước biển dâng cao và lũ lụt ven biển cuối cùng đã bao phủ phần mộ và gò chôn cất trong một lớp phù sa sâu, cộng với độ bền không thể phủ nhận của gỗ sồi đã giúp bảo tồn nó.
Chiếc rìu được bảo quản tốt một cách đáng kinh ngạc với tay cầm bằng gỗ, nằm trong quan tài. Ảnh: Charlotte Graham
Cỗ quan tài và rìu cổ đại được đặt trong kho lạnh tạm thời để giữ chúng ổn định, trong khi đó, các nhà khảo cổ cố gắng tìm hiểu càng nhiều càng tốt về chúng trước khi các nhà nghiên cứu phải bắt đầu quá trình bảo tồn - điều này có thể làm thay đổi một chút vẻ ngoài của hiện vật, Tiến sĩ Willmott nói.
Tiến sĩ Willmott nói thêm rằng việc chôn cất anh ta nhận được cho thấy rằng người đàn ông là một nhân vật quan trọng trong cộng đồng của anh ta.
Ông nói: "Để làm một chiếc quan tài bằng gỗ nặng như thế là một công việc phức tạp. Việc ngôi mộ được đắp bằng gò sỏi cũng đòi hỏi sự nỗ lực của nhiều người, không chỉ các thành viên trong gia đình. Còn chiếc rìu, rất có thể là vật nghi lễ, một "biểu tượng của quyền lực".
3. NỖ LỰC BẢO TỒN TRỊ GIÁ 70.000 BẢNG ANH
Historic England đã đầu tư cho nỗ lực bảo tồn này với khoản tài trợ gần 70.000 bảng Anh, tương đương khoảng 97.000 đô la Mỹ.
Chiếc quan tài được vận chuyển đến Ủy ban Khảo cổ học York (Anh), nơi mà quá trình bảo tồn dự kiến sẽ kéo dài thêm 2 năm (do chiếc quan tài này quá lớn và nặng).
Ian Panter, người đứng đầu York Archaeological Trust cho biết, các nhà bảo tồn vẫn đang quyết định xem có nên cố gắng đặt các phần quan tài lại với nhau hay không. Ông Panter cho biết một đầu của quan tài dài 2,4 mét và nặng nửa tấn. Toàn bộ quan tài dài khoảng 3 mét, rộng 1 mét.
Khi công việc bảo quản (trong hình) chiếc quan tài và chiếc rìu hoàn tất, các hiện vật quý giá này sẽ được trưng bày trong bảo tàng The Collection ở Lincoln, thuộc Lincolnshire.
Quan tài 4.000 năm tuổi và chiếc rìu cuối cùng sẽ được trưng bày tại The Collection - một bảo tàng nghệ thuật và khảo cổ ở Lincolnshire, không xa sân gôn là bao, Historic England thông tin.
Phần xương còn lại của người đàn ông sẽ được "chăm sóc cẩn thận" và không có khả năng được trưng bày, Tiến sĩ Willmott nói.
Ông nói thêm rằng xương của người đàn ông tiết lộ rằng ông ta cao 1,7 mét - "khá cao" đối với thời đại đó - và rất có thể ông ta đã chết vào cuối những năm 30 hoặc đầu những năm 40 tuổi.
Việc chôn cất tốn thời gian cho thấy "đây là một xã hội với hệ thống phân cấp tập trung vào một số cá nhân nhất định," nhà khảo cổ Tim Allen thuộc Historic England nói.
Tiến sĩ Willmott cho biết tất cả mọi người tham gia vào dự án đều nhất trí không công khai phát hiện cho đến khi có phân tích. Ông chủ sân golf cũng đồng ý im lặng.
Bài viết sử dụng nguồn: New York Times, The Guardian, DM