Lycaon là vua xứ Arcadia, người được nhắc đến trong thần thoại Hy Lạp. Người ta cho rằng ông đã sống ở thời kỳ trước Đại Hồng Thủy, cùng thời với hai vị vua huyền thoại khác là Deucalion xứ Thessaly và Cecrops xứ Athens. Trong thần thoại Hy Lạp, Lycaon được nhớ đến với tư cách vị vua bị các thần trừng phạt vì lòng kiêu ngạo và bất kính.
Ngoài câu chuyện về hình phạt ở trên, Lycaon còn nổi tiếng khi có rất nhiều con trai, người người gắn liền với các ngôi làng và thị trấn ở Arcadia cũng như được gán tên cho những địa danh này. Chính vì vậy, theo một cách nào đó, Lycaon có thể được xem là người hùng sáng lập, bất chấp tội lỗi mà ông ta phạm phải.
Thần thoại về vua Lycaon
Không giống như cô con gái Callisto của mình, người qua đời hoặc biến hình do sự thay đổi thất thường rất đặc trưng của các vị thần Hy Lạp cổ, sự sụp đổ của vua Lycaon là hậu quả do chính ông ta gây ra. Giống như truyền thuyết về Callisto (và nhiều thần thoại Hy Lạp khác), câu chuyện về vua Lycaon có một số phiên bản khác nhau. Phiên bản nổi tiếng nhất của thần thoại này có thể tìm thấy trong tác phẩm Metamorphoses của tác giả người La Mã Ovid.
Ở phiên bản của Ovid, Zeus thông báo với các vị thần khác rằng “một cảnh báo xấu xa về thời đại ma quỷ này” đã đến tai vị thần, và thần hi vọng rằng nó sẽ được chứng minh là sai, vị vua của các thần quyết định xuống trần trong lốt người thường. Khi màn đêm buông xuống, Zeus đến Arcadia và tiết lộ danh tính thần thánh của mình cho dân chúng. Trong khi người dân Arcadia cầu nguyện và thờ phụng Zeus, chỉ có vua Lycaon “chế nhạo lời thề ngoan đạo của họ,” và nói rằng “một thử thách công bằng sẽ chứng minh được kẻ này là thần hay người phàm.”
Lycaon định sát hại Zeus khi vị thần đang ngủ và phục vụ thịt người cho thần trong một bữa ăn. Theo Ovid, “lão cắt cổ một con tin người Molossia được gửi đến chỗ mình, và phần thì làm mềm phần tay chân hẵng còn đang run rẩy của anh ta trong nước sôi, phần thì nước chúng bằng ngọn lửa đang cháy đượm phía dưới.” Món ăn được đem ra mời thần Zeus, nhưng vị thần nhận ra trò dối trá của Lycaon, thần nổi cơn thịnh nộ và phá hủy cả ngôi nhà bằng lưỡi tầm sét của mình.
Đối với tên vua độc ác, thần Zeus biến lão thành một con sói “nỗi kinh hoàng ập đến khiến lão bỏ trốn, và trên những cánh đồng tĩnh mịch vang lên tiếng hú trong sự cố gắng bất lực để thốt lên lời; lão giận dữ, điên cuồng và bộ hàm tham ăn của lão, thèm khát cuộc thảm sát đã quen thói, lại nhắm đến lũ cừu - vẫn còn háo hức với màu của chúng. Bộ quần áo của lão tách ra thành bộ lông xù xì, hai cánh tay hóa thành cặp chân; và giống một con sói, lão có những nhúm lông xám, khuôn mặt cứng, đôi mắt sáng và vẻ ngoài hung hãn.”
Ở phần cuối câu chuyện, Ovid để Zeus nhận xét “Do đó mà một dòng dõi ra đi, nhưng không riêng dòng dõi nào xứng với sự diệt vong; trên khắp trần gian, những hành động hung ác chiếm ưu thế, - tất cả mọi người đều mưu mô điều tàn độc. Hãy để cho chúng cảm nhận được sự nặng nề của những hình phạt đáng sợ mà chúng nhận về một cách thích đáng, nhờ ý nguyện bất biến mà ta đã đưa ra kia.” Chắc chắn Ovid muốn cảnh cáo các động giả của ông ta không được phạm lỗi, kẻo họ phải nhận về công lý thần thánh.
Người sói đầu tiên?
Một khía cạnh thú vị khác về vua Lycaon được tìm thấy trong Description of Greece của Pausanias là mối liên hệ giữa nhà vua và chứng hoang tưởng hóa sói (lycanthropy) hay người hóa sói. Thật tình cờ, từ “werewolf” xuất phát từ tiếng Anh cổ và có nghĩa là “man-wolf”. Tuy nhiên, Lycaon thường được coi là một ví dụ sớm nhất cho hiện tượng này.
Câu chuyện về một người đàn ông bị biến thành sói đã được tìm thấy trong tác phẩm Gilgamesh, tác phẩm văn học được xem là cổ nhất trong lịch sử nhân loại. Ở sử thi này, người hùng Gilgamesh đã từ chối những lợi ích mà nữ thần Ishtar ban tặng, bởi anh ta biết nữ thần đã biến những người tình trước đó của nàng thành sói. Như đã đề cập, việc Lycaon hóa sói được tìm thấy trong cả hai phiên bản, một của nhà thơ La Mã Ovid và một của tác giả Hy Lạp Pausanias
Tuy nhiên, phiên bản của Pausanias có bổ sung thêm một số thông tin liên quan đến chủ đề này. Pausanias kể rằng “từ thời Lycaon, một người đàn ông đã hóa sói để hiến tế cho Zeus Lykaios, nhưng sự thay đổi đó không dành cho cuộc sống; nếu là sói, anh ta kiêng ăn thịt người, thì chín năm sau anh ta sẽ trở lại làm người, còn nếu nếm qua thịt người thì anh ta sẽ mãi mãi trong lốt thú.” Dẫu vậy, Pausanias có vẻ hoài nghi câu chuyện này, ông nói rằng “Qua nhiều thời đại, những sự kiện xảy ra trong quá khứ và thậm chí một số sự kiện xảy ra ngày nay, tựu trung đã mất đi sự đáng tin vì những lời nói dối được thêu dệt từ sự thật.”