Người ta luôn truyền tai nhau câu nói "đừng lựa chọn an nhàn khi còn trẻ". Trùng hợp thay, đây cũng chính là châm ngôn sống của ông chủ quán cafe Refined.
Xuất hiện từ đầu năm 2021, Refined. gây chú ý vì các món không đề giá, khách trả tiền bao nhiêu cũng được. Quán duy trì hình thức kinh doanh này tới nay đã hơn 1 năm, và điều giữ chân khách hàng đó chính là sự tâm huyết của ông chủ Tú Vũ.
Anh thích màu tối, tủ quần áo chỉ có vài bộ y hệt nhau, quán cũng được sơn toàn màu đen và chỉ vỏn vẹn 8 chỗ ngồi. Mọi thứ đều tối giản như vậy, để dành dụm thời gian và tâm trí tạo ra những cốc cafe Robusta chất lượng nhất…
- Trước khi trở thành ông chủ của Refined, anh làm công việc gì?
Tôi theo học quản trị kinh doanh và có chứng chỉ hành nghề kế toán kiểm toán. Năm 2013, tôi tốt nghiệp và có 2 năm làm kiểm toán tại Hà Nội. Đến thời điểm năm 2015, tôi tìm hiểu và có hứng thú với đầu tư (investment bank) nên đã quyết định vào Sài Gòn tìm kiếm cơ hội.
Tôi quan niệm khi còn trẻ, mình có sức khỏe, có độ "máu", đôi khi hơi liều một chút. Do đó, những thứ ổn định không phù hợp, tôi muốn đi tìm thứ gì đó tốt hơn và mới lạ hơn.
Công việc ở Sài Gòn rất tốt từ thu nhập, cơ hội thăng tiến, đồng nghiệp đến lãnh đạo tạo điều kiện… Tuy nhiên tôi nghĩ cần tìm kiếm điều tiềm ẩn trong con người mình, thử thách bản thân và quyết định nghỉ việc.
Khi đó tôi là người sống khá hướng nội và chưa thử hết mọi khả năng của bản thân. Trong giai đoạn này, tôi rèn luyện cả về cơ thể vật lý lẫn cảm xúc, đồng thời tập chạy marathon.
- Sau khi nghỉ việc văn phòng và bắt đầu tập chạy marathon, con người anh thay đổi như thế nào?
Chạy marathon đã thay đổi tôi rất nhiều. Trước đó tôi cho rằng chạy 42 km là điều không tưởng, nó tương đương với việc đi từ trung tâm Hà Nội lên Nội Bài và quay lại. Tôi không nghĩ bản thân làm được và trên thế giới tại sao có người làm được. Cho đến khi tìm hiểu tôi mới biết đó hoàn toàn là điều có thể.
Vì còn trẻ nên tôi có rất tò mò về thế giới, thấy nhiều thứ lạ lẫm. Khi đặt chân đến nhiều nơi, tôi nhận ra còn rất nhiều điều mình chưa biết. Điều này trở thành động lực để tôi nghỉ việc, tập chạy marathon và đi du lịch.
Trong thời gian làm việc, tôi đã tiết kiệm được một khoản nhỏ. Khi du lịch, tôi dừng hoàn toàn công việc và chỉ tập trung rèn luyện thể lực, chạy marathon và khám phá thế giới. Đi đến đâu, tôi tập chạy đến đấy.
- Trong thời gian tạm gác lại mọi công việc để đi du lịch, anh đã đặt chân đến những đâu?
Tôi đã đi Singapore, Malaysia, có 40 ngày ở Mỹ và Cuba… Tôi cũng đặt chân đến Bhutan. Trong hành trình đó, tôi nhận ra mỗi nơi có điểm thú vị riêng nhưng có một nơi làm tôi nhớ nhất đó là Bali.
Khoảng thời gian dịch chuyển đó giúp tôi khám phá ra nhiều thứ và có một bước ngoặt cực lớn đó là trở thành vận động viên bóng rổ. Một ngày, khi đang lang thang trên biển, tôi vô tình nhìn thấy đội bóng thi đấu giải bóng rổ chuyên nghiệp Việt Nam tuyển cầu thủ. Khi đó tôi nảy ra ý tưởng "tại sao mình không thử?".
Khi còn nhỏ, tôi đã chơi bộ môn này và có mơ ước được thi đấu ở tầm cao. Ngay lập tức, tôi nộp đơn ứng tuyển với hy vọng được thi đấu và trải nghiệm cuộc sống của một cầu thủ tại đội Thang Long Warriors. Điều may mắn và vượt ngoài tưởng tượng là tôi đã được thi đấu với đồng đội và giành được HCV trong giải bóng rổ chuyên nghiệp Việt Nam - VBA.
- Được sống đúng ước mơ và đã gặt hái thành công, tại sao anh chọn nghỉ thi đấu mà không tiếp tục theo đuổi đến cùng?
Ngay từ đầu tôi đã xác định đó là một trải nghiệm hiện thực hóa ước mơ. Nhưng thực tế là giữa ước mơ và khả năng có khoảng cách nhất định. Tôi nghĩ mình có thể chơi bóng rổ tốt nhưng chỉ có thể dừng lại ở việc chơi để thỏa mãn đam mê. Để cạnh tranh với môi trường chuyên nghiệp thì chưa đủ.
Cuối năm 2017, sau khi nghỉ ở đội bóng, tôi trở lại Hà Nội và tiếp tục làm tài chính đến năm 2020. Khi Covid bùng phát, tôi mới có cơ duyên học và theo đuổi cafe.
- Bắt đầu đầu từ con số 0, anh đã làm những gì để có được cốc cafe như ngày hôm nay?
Để mà nói thì đó là cả một quá trình. Khi vẫn còn là dân văn phòng, tôi uống 2-3 cốc cafe/ngày, trong khi đó bản là một người khá kén chọn. Khi tình hình dịch bệnh phức tạp, tôi tự pha chế tại nhà. Sau tìm hiểu, tôi nhận ra chất lượng của cốc cafe thay đổi là do nguyên liệu đầu vào. Do đó, tôi đăng ký một khóa học rang xay hạt cafe. Những ngày bắt đầu, tôi đã rang cafe ngay trong phòng ngủ vì may mắn được một người bạn cho mượn máy. Tiếp đó tôi đi khắp Tây Nguyên để tìm ra hạt cafe lý tưởng.
Trước đây, tôi không chú ý đến hạt Robusta cho đến khi được thưởng thức một cốc cafe ngon ngoài tưởng tượng. Sau đó tôi mới phát hiện bản chất nó không hề tệ, vấn đề nằm ở việc chúng ta chưa biết chế biến đúng cách để khai thác vị ngon của nó. Bên cạnh đó, tôi muốn thay đổi 3 định kiến về cafe truyền thống đó là:
- Cafe phải được tẩm ướp;
- Phải rang đậm mới có hương vị thơm ngon;
- Robusta là hạt cafe rẻ tiền.
Thực tế hạt Fine Robusta có giá không hề rẻ, nó thậm chí đắt hơn cafe thông thường 2-3 lần. Hiện nay Refined. sử dụng 100% hạt Robusta để pha phin.
Bản thân tôi là một người cẩn trọng đến từng con số. Cốc cafe mà mọi người đang thưởng thức là sản phẩm đã trải qua hơn 500 lần "thẩm định". Cùng một loại hạt, tôi phải thử rất nhiều kiểu rang khác nhau và gửi đi cho bạn bè thử. Tiếp đó tôi lại điều chỉnh và gửi đi để xin ý kiến từ những người đã trải nghiệm.
Khi sản phẩm đã hoàn thiện, mọi người mua nhiều hơn. Cafe của tôi đã được bán online đi khắp Việt Nam và gửi cho nhiều người bạn quốc tế. Những người bạn ở Mỹ hay Canada của tôi đều nói rằng họ ao ước được thưởng thức cốc cafe Việt Nam như thế này. Đối với những khách ở gần, tôi sẵn sàng đến tận nơi hướng dẫn pha để mọi người uống thử và giới thiệu về hạt Robusta.
- Từng có hơn 3 năm làm việc tại Sài Gòn, tại sao anh lựa chọn quay về mở quán ở Hà Nội?
Bản thân tôi từng sống tại Sài Gòn và cảm thấy mình hợp với nhịp sống trong đó hơn. Tuy nhiên gia đình tôi ở Hà Nội, để tiện đi lại và kinh doanh, tôi đã chọn dừng chân ở quê hương.
Một lần đi qua Văn Miếu, tôi vô tình nhìn thấy thông báo cho thuê cửa hàng. Khi đó tôi chưa tự tin nhưng sau khi trò chuyện với chủ nhà, tôi đã quyết định mở Refined. tại đây.
- Khi mới bắt đầu, anh có sợ bị lỗ vốn hay gặp phải khó khăn lớn nào không?
Trong thời gian đầu, tôi chủ yếu đi vào R&D để lấy ý kiến của khách hàng nên không quá quan tâm đến vấn đề lợi nhuận. Khoản tiêu tốn nhiều nhất là tiền đi học, mua thiết bị nhưng không đáng kể… Tiền vốn của tôi chủ yếu nhờ tiết kiệm được trong khoảng thời gian đi làm. Khi đó tôi chỉ nghĩ mình phải làm 100% và dồn hết tâm sức cho nó.
Tôi có niềm tin nếu sản phẩm của mình tốt thì tiền sẽ đến dù sớm hay muộn. Với cách làm của mình, tôi tự tin sẽ thu hút được khách hàng, vấn đề là mình có quyết tâm theo đuổi nó hay không. Giống như việc chạy marathon, chỉ cần đi đúng cách và đúng hướng thì chắc chắn sẽ có một ngày tới đích.
Trong cuộc sống có rất nhiều cơ duyên đến, tôi nghĩ một phần là do may mắn. Tuy nhiên điều quan trọng nhất là mình đón nhận nó với thái độ như thế nào và có nghiêm túc, quyết liệt và có niềm tin vào nó không.
Đối với một người trẻ, đặc biệt là người khởi nghiệp thì khó khăn là điều không thể tránh khỏi. Mỗi giai đoạn lại có những điều khó khăn riêng, phần lớn đều không thể gọi tên. Bản thân tôi là một người không thích ngồi "kể khổ". Khi gặp vấn đề, tôi sẽ nghĩ cách để giải quyết trước tiên, kiên trì gỡ thì sẽ ổn.
- Trên thị trường hiện nay, có rất nhiều thương hiệu cafe khác nhau. Anh từng nghĩ đến việc cạnh tranh hay có đối thủ chưa?
Quan điểm của tôi là không có đối thủ cạnh tranh. Mục tiêu của tôi là hướng đến lan tỏa sức hút của hạt Robusta đến càng nhiều người càng tốt. Càng nhiều khách hàng, thì phía nguồn sản xuất càng được cải thiện. Do đó nếu có nhiều người cũng làm thì điều đó rất đáng quý.
Với tôi, câu chuyện lan tỏa xu hướng cũng giống như con gà và quả trứng. Để làm ra một hạt cafe chuẩn, người nông dân mất rất nhiều công sức. Tôi là người trung gian, giới thiệu với khách hàng rồi sau đó quay ngược lại giải quyết vấn đề đầu ra.
Tôi nghĩ mọi thứ tồn tại đều có sự hợp lý của nó, câu chuyện là mình pha như thế nào. Người thợ rang cafe chính là người đầu bếp. Bạn mua được nguyên liệu tốt nhưng để làm ra một món ngon cần kỹ thuật tốt thì kết quả mới ổn.
Trước đây tôi từng làm công việc về con số. Do đó tôi làm việc và theo dõi mọi thứ bằng những con số cụ thể để đảm bảo hạt cafe thành phẩm có chất lượng ổn định nhất. Đó cũng chính là ý nghĩa của từ "Refined".
Chỉ khi chắt lọc và chỉn chu từng bước nhỏ thì sản phẩm mới có thể đạt được chất lượng cao nhất. Bạn cũng cần duy trì chất lượng ổn định, không thể nói hôm nay làm tốt còn ngày mai thì không. Mỗi ngày mình tốt lên một chút chính là quan điểm sống mà tôi muốn lan tỏa đến mọi người.
- Việc kinh doanh cafe trả tiền tùy tâm trạng có ảnh hưởng như thế nào đến doanh thu?
Tôi mở quán vào tháng 4 năm 2021, trùng với thời điểm dịch bùng phát. Có thể nói năm vừa qua muôn trùng khó khăn, quán mở rồi lại đóng liên tục. Tuy nhiên thời điểm dịch cũng là cơ hội tốt vì khi đó mọi người trân trọng cafe hơn.
Rõ ràng trong cuộc sống sẽ không tránh được trường hợp người này người kia. Dẫu vậy, sau một thời gian duy trì hình thức kinh doanh trả tiền tùy tâm trạng, tôi vẫn thu về con số nhất định. Những ngày đầu, doanh thu chỉ ở mức trung bình. Quan điểm của tôi là nếu làm tốt, thì mọi người sẽ trân trọng sản phẩm và sẵn sàng trả giá.
Ban đầu tôi chưa có ý định kinh doanh theo hình thức tự trả tiền. Những ngày đầu, tôi mở quán với mục đích mời mọi người đến uống thử cafe, menu chỉ có đen và nâu. Về sau khách hàng ngỏ ý trả tiền.
Việc tạo ra một chiếc hộp cũng là do ý tưởng của một người bạn rồi dần dần tạo thành văn hóa. Làm theo cách này giúp tôi không phải lo quá nhiều về chuyện vận hành và có thời gian tập trung vào tìm tòi, sáng tạo.
- Anh có tâm niệm muốn lan tỏa văn hóa cafe mới đến mọi người nhưng không gian quán lại có hạn, thậm chí từng có khách phải quay về vì hết chỗ. Điều đó có mâu thuẫn với nhau không?
Tôi hướng đến làm mọi thứ vừa sức mình. Việc thay đổi không nhất thiết phải làm những gì quá to tát mà chỉ cần lan tỏa từng ngày, rồi dần dần mọi người sẽ biết đến nhiều hơn.
Những điều tốt đẹp cần được nhân rộng nhưng không đồng nghĩa với việc "tôi phải thay đổi thế giới". Càng có chiều sâu càng cần thời gian để "ngấm". Hiện tại tôi vẫn còn trẻ, thậm chí còn hàng chục năm để theo đuổi con đường này nên không cần phải vội.
Khi biết cách pha, mọi người sẽ trân trọng người pha chế và hạt cafe hơn. Rõ ràng, dù biết nấu ăn, thì bạn vẫn sẽ đi ăn ở ngoài. Theo quan sát của tôi, những người càng nấu ăn ngon lại càng thích đi ăn ngon. Khi mình làm ra sản phẩm chất lượng thì không không cần bận tâm về chuyện mất khách.
- Ở tuổi 30, anh từng làm nhân viên và giờ đã là ông chủ, thu nhập của anh ở hai vị trí này chênh lệch ra sao?
Những ngày đầu kinh doanh, thu nhập thấp hơn rất nhiều so với việc làm văn phòng. Khi khởi nghiệp, bạn không thể trả lương cho mình quá nhiều được. Đến hiện tại, công việc đã ổn hơn và nguồn thu cũng dần đi vào quỹ đạo.
Bất kể vị trí nào cũng có cái hay của nó. Làm nhân viên, tôi có quan niệm làm việc cống hiến hết mình. Vì được trả lương, thì bản thân mình phải mang lại giá trị cho người ta.
Khi về làm chủ, tôi lại phải tư duy xem mình làm được gì cho nhân viên. Hiện tại tôi cần phải lo nghĩ cho tương lai xa hơn của mọi người chứ không chỉ riêng của mình. Đó là cả một hành trình dài và cần thời gian.
Tôi muốn nhân viên của mình học được nhiều nhất có thể, nhờ đó bản thân cũng có thời gian để làm những việc khó hơn. Cửa hàng có thể mở ra 1-2 cái, nhưng việc tìm được một người nhân viên có tâm thì cực kỳ khó.
Tôi quan niệm làm cái gì cũng cần có lộ trình và nền tảng. Khi muốn đi xa hơn và sáng tạo nhiều hơn thì trước hết cần phải đảm bảo được nhu cầu cuộc sống hàng ngày.
Đi làm cho người khác chắc chắn sẽ không có nhiều áp lực bằng việc tự làm cho chính mình. Khi đi làm thêm, tôi có thể làm 15-16 tiếng một ngày. Tự mở quán, có khi tôi phải làm cả ngày, từ lúc mở mắt đến cuối ngày trong đầu vẫn luôn trăn trở.
Mỗi vị trí đều có ưu - nhược điểm riêng. Ở góc độ làm ông chủ, tôi thấy điều đầu tiên có được đó là niềm vui vì được làm thứ mình thích. Đằng sau đó là có thể tạo ra nhiều giá trị khác mà trước đây chưa chắc đã có được.
- Nhìn lại những thứ đã qua, anh có hối hận hay muốn thay đổi điều gì không?
Thú thật tôi không có thời gian để ngồi lại và nhìn lại quá khứ. Trước mắt và trong tương lai còn rất nhiều điều cần thực hiện. Tôi sẽ không bao giờ đặt ra giả định "nếu được chọn lại" mà chỉ có "mai tôi làm gì" và "trước mắt cần giải quyết vấn đề gì". Điều cần làm là sống cho hiện tại và tương lai.
Quá khứ đôi khi chỉ là mốc thời gian để mình nhìn lại, chiêm nghiệm sự thay đổi và trưởng thành của bản thân, trân trọng hiện tại hơn và làm động lực cho tương lai.
Tôi nghĩ trong 5 năm tới, nếu chúng tôi vẫn còn làm tốt thì Refined. sẽ có chỗ đứng nhất định trong… lòng mọi người. Tôi mong muốn duy trì và đưa những nét đẹp truyền thống từ lâu đời không chỉ đến người Việt mà còn với bạn bè thế giới. Nhưng trước hết, bản thân người Việt phải tự hào về hạt cafe của chúng ta.
Tôi tâm niệm chỉ cần cố gắng 100%, được đến đâu tốt đến đó, miễn là mình cố hết sức. Trước đây tôi bị bệnh "nghĩ nhiều quá" mà không làm gì cả. Hiện tại thì nghĩ ít đi để bắt tay vào làm, những gì cần đến thì sẽ đến.
- Anh có điều gì muốn nhắn nhủ, gửi gắm đến mọi người đặc biệt với người trẻ muốn nghỉ việc để start-up không?
Làm tự do ở ngoài rất vất vả nhưng cái gì cũng có cái hay của nó. Các bạn muốn khởi nghiệp nếu đã có ý tưởng thì hãy bắt tay vào làm, có sai thì sửa. Nếu chỉ ngồi không và vẽ ra một kế hoạch 5 - 10 năm thì sẽ không có gì thành hiện thực cả. Để tiến xa, bạn cần hành động, từng bước cải thiện. Chỉ cần ngày hôm nay tốt hơn của ngày hôm qua thì sớm muộn cũng sẽ đến đích.
Trong một số hoàn cảnh chúng ta cần linh hoạt để sống sót. Phải sống thì mới phát triển được. Còn sau này, đến một thời điểm nhất định, chúng ta sẽ cần những kế hoạch dài hơn nhưng phải chờ đợi thời cơ phù hợp.
Tiền bạc quan trọng, nhưng vấn đề là chúng ta kiếm như thế nào. Khi mọi yêu cầu cơ bản của cuộc sống không thể đáp ứng được thì không thể nói chuyện đam mê. Bước 1 là cần "đủ ăn" thì mới có thể tính xa hơn.
Tiền rất cần thiết nhưng nó chỉ dừng lại ở vai trò nền tảng. Khi vượt qua những nhu cầu cơ bản thì bước tiếp theo là suy nghĩ xem bản thân làm ra được điều gì có ý nghĩa. Nếu có nhiều tiền mà làm ra những thứ trái lương tâm hoặc làm công việc mình không thích thì suy cho cũng vẫn không hạnh phúc. Khi làm tốt cái mình thích thì tiền sẽ tự đến, đôi khi toan tính nhiều thì lại trắng tay.