Vì sao Iran gửi công hàm phản đối phát biểu của ông Erdogan ở Azerbaijan?
Hôm 12/12, Hãng tin Nga Sputnik đưa tin Bộ Ngoại giao Iran đã triệu tập Đại sứ Thổ Nhĩ Kỳ tại nước này, ông Derya Örs, để trao một công hàm phản đối liên quan đến bài phát biểu gây tranh cãi của Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan tại cuộc duyệt binh ở Azerbaijan.
Được biết, Bộ Ngoại giao Iran cho rằng một đoạn thơ mà ông Erdogan đã đọc tại cuộc duyệt binh là "không thể chấp nhận được" và "cảnh báo Ankara về những nỗ lực xâm phạm toàn vẹn lãnh thổ của Iran".
Theo AMN, bài thơ "dân gian" nói trên đề cập đến điều mà người Iran thuộc dân tộc Azerbajan (còn gọi là người Azeris) gọi là sự phân tách giữa khu vực Azerbaijan ở tây bắc Iran với Cộng hòa Azerbaijan bởi sông Aras.
Bản đồ cho thấy khu vực người Iran dân tộc Azerbaijan cư trú ở tây bắc nước này vào năm 2011.
Trước đó, thông qua mạng xã hội Twitter, Ngoại trưởng Iran Javad Zarif đã chỉ trích bài phát biểu của ông Erdogan ở Baku do trích dẫn một đoạn thơ bị coi là "ly khai" ở Iran.
"Tổng thống (Thổ Nhĩ Kỳ) Erdogan không được thông báo rằng thứ "ill-recited" (tạm dịch: đoạn văn bệnh hoạn) mà ông ấy đọc ở Baku đề cập đến việc cưỡng bức chia rẽ các khu vực phía bắc của (sông) Aras khỏi đất mẹ Iran.
Anh ta có nhận ra rằng mình đang phá hoại chủ quyền của Cộng hòa Azerbaijan hay sao?
KHÔNG AI có thể nói về Azerbaijan yêu dấu của CHÚNG TÔI".
Ankara đáp trả cáo buộc của Iran
Hãng tin Anadolu dẫn lời Phụ trách Truyền thông của Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Fahrettin Altun cho biết Ankara đã lên án "ngôn từ xúc phạm" nhằm vào ông Erdogan và Thổ Nhĩ Kỳ:
"Chúng tôi lên án việc sử dụng ngôn từ xúc phạm đối với tổng thống và đất nước của chúng tôi khi ông đọc một bài thơ, mà ý nghĩa của nó đã bị cố tình đưa ra khỏi ngữ cảnh".
Ông Altun cho biết Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ Mevlut Cavusoglu đã đảm bảo với Ngoại trưởng Iran Javad Zarif rằng Thổ Nhĩ Kỳ và cá nhân Tổng thống Erdogan tôn trọng chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Iran.
"Ngoại trưởng của chúng tôi nói rằng bài thơ được đọc bởi ông Erdogan, không hướng vào Iran, mà là về Karabakh.
Do đã có các kênh ngoại giao mà thông qua đó vấn đề này có thể được thảo luận, những tuyên bố liều lĩnh và cứng rắn của Iran và nhằm vào tổng thống của chúng tôi là không thể chấp nhận được".
Theo Bộ Ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ, ông Erdogan đã không nhận thức được "sự nhạy cảm xung quanh nội dung" bài thơ mà ông đọc ở Baku.
Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan và người đồng cấp Azerbaijan Aliyev trong cuộc duyệt binh ở Baku.
Iran vẫn luôn "cảnh giác" vì vấn đề biên giới và khủng bố
Kể từ tháng 10/2020, các lực lượng vũ trang Iran dẫn đầu bởi Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) đã được triển khai dọc theo tuyến biên giới với Azerbaijan, hành động được cho là phản ứng các vụ "đạn lạc" trong xung đột Karabakh gây thiệt hại cho các khu dân cư biên giới.
Cho tới ngày 3/11, Lãnh tụ tối cao Iran Ali Khamenei ra tuyên bố rằng "Azerbaijan có quyền giải phóng các vùng lãnh thổ bị chiếm đóng và các biên giới quốc tế phải được tôn trọng" nhưng cũng nhấn mạnh "những kẻ khủng bố không nên hiện diện gần biên giới (Iran)".
Vào ngày 17/11, IRGC đã gửi lời một "lời nhắc nhở" đến Azerbaijan bằng vài bức ảnh khá đặc biệt.
Cụ thể, toàn bộ chuyến thăm bất ngờ của Tổng thống Azerbaijan Ilham Aliyev đến cây cầu Khodaafarin - nằm gần biên giới với Iran mà quân Azerbaijan mới chiếm được từ tay phía Armenia đều được IRGC ghi lại thông qua kính ngắm súng bắn tỉa.
Tổng thống Azerbaijan Aliyev và vợ tại cầu Khodaafarin.
Cần nhấn mạnh rằng sau những thất bại quân sự dưới tay Quân đội Đế quốc Nga, Hoàng gia Qajar Ba Tư (1789 đến năm 1925) đã phải nhượng lại tất cả các lãnh thổ ở Kavkaz cho người Nga thông qua Hiệp ước Gulistan năm 1813 và Hiệp ước Turkmenchay năm 1828.
Các lãnh thổ phía nam sông Aras nay là 3 tỉnh Tây Azerbaijan , Đông Azerbaijan và Ardabil đã trở thành biên giới mới của Đế chế Ba Tư và sau này là Iran với Đế chế Nga, Liên bang Xô Viết và sau này là Cộng hòa Azerbaijan và Cộng hòa Armenia.
Ước tính có từ 15 đến 16 triệu người Azeris ở Iran, chiếm từ 16 đến 24% dân số nước này.
Cờ Iran được cắm ở đầu kia của cầu Khodaafarin.