Trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ dưới 1 tuổi có hệ miễn dịch chưa trải qua "luyện tập" và các cơ quan như hô hấp, tiêu hóa đều non nớt, mỏng manh, đồng thời giảm dần kháng thể bảo vệ từ mẹ. Do đó, trong những tháng đầu đời, trẻ rất dễ mắc bệnh và gặp các biến chứng nguy hiểm ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất và tinh thần. Các bệnh hàng đầu đe dọa tính mạng trẻ có thể kể đến là viêm gan B, bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt và bệnh do vi khuẩn Hib.
Trẻ nhỏ có hệ miễn dịch non nớt rất dễ bị các mầm bệnh truyền nhiễm tấn công. Ảnh: Shutterstock
Trong đó, trẻ càng nhỏ mắc ho gà có biến chứng càng nặng và tỷ lệ tử vong càng cao. 90% ca mắc và tử vong xảy ra ở trẻ dưới 1 tuổi.
Bạch hầu gây nhiều biến chứng như suy hô hấp, rối loạn nhịp tim, liệt cơ hô hấp… Bệnh có tỷ lệ tử vong lên đến hơn 20% nếu xảy ra ở trẻ dưới 5 tuổi.
Uốn ván có tỷ lệ tử vong cao, lên đến 90% với các triệu chứng co giật, suy hô hấp và rối loạn thần kinh thực vật. Trẻ sơ sinh không được chăm sóc rốn sạch sẽ, băng đầu rốn không vô khuẩn hoặc trẻ có những vết trầy xước vô tình trên cơ thể cũng là nguồn lây của uốn ván. Theo thống kê, 49% số ca tử vong trong năm 2017 trên toàn thế giới là ở trẻ nhỏ dưới 5 tuổi.
Bại liệt gây liệt tủy sống, liệt hành tủy dẫn đến suy hô hấp và tử vong, liệt chi không hồi phục làm bệnh nhân khó vận động hoặc mất vận động. Cứ 200 người nhiễm bệnh bại liệt thì có 1 người bị liệt không phục hồi, thường là ở chân. Trong số những người bị liệt, 5% -10% tử vong do liệt cơ hô hấp. Nhờ có vắc xin bại liệt, đến năm 2018, hầu hết các nước được xác nhận thanh toán bệnh bại liệt hoang dại. Tuy nhiên, vào năm 2023, Ủy ban xác nhận thanh toán bại liệt của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khu vực Tây Thái Bình Dương đã đưa Việt Nam vào lại nhóm có nguy cơ cao xâm nhập bại liệt hoang dại hoặc xuất hiện các ca bại liệt do virus biến đổi di truyền.
Trẻ mắc bại liệt có thể mang gánh nặng tàn tật suốt đời. Ảnh: Shutterstock
Nhiễm vi khuẩn Hib có thể khiến trẻ bị viêm phổi, viêm màng não, trong đó 30% ca viêm màng não do Hib mang di chứng thần kinh vĩnh viễn. Ngoài ra, Hib còn có thể gây viêm nắp thanh quản gây tắc nghẽn đường thở và tử vong cho trẻ và các biến chứng khác như liệt, điếc, viêm tủy xương, nhiễm trùng huyết.
Trẻ càng nhỏ mắc viêm gan B, tỷ lệ chuyển thành viêm gan mạn tính càng cao và nguy cơ tiến triển xơ gan, ung thư gan sau này. Có đến 90% trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ nhiễm viêm gan B chuyển thành viêm gan mạn tính.
Để phòng bệnh, tạo tấm khiên vững chắc cho trẻ, BS.CK1 Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa Hệ thống tiêm chủng VNVC lưu ý các phụ huynh cần tiêm vắc xin đầy đủ, đúng lịch cho trẻ. Tiêm vắc xin phòng bệnh cần được thực hiện ngay khi trẻ đến tuổi, tiêm càng muộn, trẻ có nguy cơ mắc bệnh càng cao. Trẻ không ý thức giữ gìn vệ sinh, thường cho tay dính mầm bệnh lên mắt, mũi, miệng và lớn lên tiếp xúc môi trường xung quanh càng nhiều, khả năng nhiễm bệnh càng cao.
Trẻ hay cho tay vào miệng và lớn lên tiếp xúc với môi trường xung quanh càng nhiều, khả năng nhiễm bệnh càng cao. Ảnh: Shutterstock
Theo bác sĩ Chính, mỗi loại vắc xin đưa vào sử dụng đều đã được nghiên cứu về tính an toàn, hiệu lực, hiệu quả, liều lượng, đường tiêm, lịch tiêm chủng theo những quy định của Tổ chức Y tế Thế giới, Bộ Y tế. Vắc xin chỉ hiệu quả cao nhất khi tiêm đủ số mũi. Ví dụ, vắc xin 5 trong 1 và 6 trong 1 nếu tiêm đúng lịch vào 2, 3, 4 tháng tuổi thì hiệu quả bảo vệ đến 99%. Ngược lại, nếu chỉ tiêm một mũi, vắc xin 6 trong 1 chỉ có hiệu quả bảo vệ đối với bại liệt đạt 40%, bạch hầu ho gà chỉ đạt 30%.
Mặt khác, vắc xin cần vài tuần để tạo ra kháng thể chống lại bệnh tật, trường hợp tiêm chủng chậm lịch, kháng thể chưa tạo đủ để bảo vệ trẻ, trẻ vẫn có thể mắc bệnh khi tiếp xúc với người mang virus, vi khuẩn. Do vậy, phụ huynh cần tránh tâm lý chủ quan có dịch bệnh mới đưa con em đi tiêm vắc xin.
Tiêm chủng vắc xin đầy đủ, đúng lịch là cách hiệu quả bảo vệ trẻ nhỏ. Ảnh: Shutterstock
Việc tiêm chủng chậm lịch và không đầy đủ còn có thể khiến dịch bệnh quay lại. Từ đầu năm đến nay, cả nước đã ghi nhận hàng trăm ca mắc và biến chứng viêm phổi, suy hô hấp, nhập viện do ho gà và sởi; 8 ca mắc và 1 ca tử vong do bạch hầu. Đa số ca mắc bệnh đều chưa tiêm hoặc tiêm không đầy đủ số mũi vắc xin.
Bác sĩ Chính cho biết tại Việt Nam có vắc xin phối hợp 6 trong 1 phòng 6 bệnh viêm gan B, bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt và bệnh do vi khuẩn Hib chỉ trong một mũi tiêm. Vắc xin có thành phần ho gà vô bào nên hạn chế phản ứng sốt, đau sau tiêm cho trẻ. Vắc xin 6 trong 1 có 2 loại: Loại của Pháp ở dạng pha sẵn, loại của Bỉ sẽ qua bước pha hồi chỉnh trước khi tiêm. Hai loại vắc xin đều có lịch tiêm, hiệu quả và độ an toàn như nhau. Ba mẹ hãy tham vấn bác sĩ khi đưa con đi tiêm chủng và quan trọng là cần tiêm đủ liều và đúng lịch cho con.
Bác sĩ Chính khuyến cáo: "Các phụ huynh cần lưu ý các mốc thời gian tiêm vắc xin 6 trong 1 để đưa trẻ đi tiêm đúng lịch và đầy đủ số mũi. Ngoài ra cũng có các loại vắc xin khác cần thiết cho con để phòng các bệnh khác có thể phòng ngừa bằng vắc-xin. Phụ huynh hãy hỏi bác sĩ để được tư vấn chủng ngừa cho con đầy đủ".