Covid-19 là một bệnh về đường hô hấp, có nghĩa là nó thường lây qua các giọt bắn khi người nhiễm bệnh ho hoặc hắt hơi vào môi trường. Những giọt bắn này mang theo virus có thể rơi vào mũi hoặc miệng của bất cứ ai khi họ hít phải chúng.
Nhưng một người cũng có thể bị nhiễm Covid-19 nếu họ chạm vào bề mặt hoặc đồ vật dính giọt bắn chứa virus có trên đó, sau đó chạm tay lên mắt, mũi, miệng của mình. Đó là một câu hỏi mà từ khi dịch Covid-19 bùng phát, các nhà khoa học đã rất muốn trả lời:
Liệu SARS-CoV-2 này có thể tồn tại bao nhiêu lâu trên các bề mặt?
Trước đây đã có một vài ước tính về tuổi thọ của virus SARS-CoV-2 bên ngoài môi trường, tuy nhiên, chúng chỉ dựa trên những nghiên cứu trước đây về chủng anh em của nó, virus SARS gây ra đại dịch viêm đường hô hấp cấp năm 2003.
Phải tới tận bây giờ, một nhóm các nhà khoa học tại Viện Sức khỏe Quốc gia Hoa Kỳ (NIH) mới công bố kết quả trong thực nghiệm đầu tiên của họ để xác nhận, virus gây ra dịch Covid-19 có thể sống từ 4 giờ cho tới 3 ngày ngoài môi trường, tùy thuộc vào một số yếu tố bao gồm độ ẩm, nhiệt độ và bề mặt nó bám lên.
Virus SARS-CoV-2 có thể tồn tại bao lâu trên các bề mặt?
Trong nghiên cứu của mình, các nhà khoa học ở NIH đã so sánh tuổi thọ của virus SARS-CoV-2 với chủng anh em của nó SARS khi tồn tại trên các bề mặt bên ngoài môi trường.
Họ sử dụng một hệ máy phun aerosol để mô phỏng lại kịch bản giọt bắn có kích thước dưới 5 micromet phát tán ra môi trường. Nhiệt độ và độ ẩm được kiểm soát lần lượt ở khoảng 21-23 độ C và 65%.
Các bề mặt được cho virus bám lên thử nghiệm bao gồm: nhựa polypropylen, inox 304, kim loại đồng và giấy bìa các tông. Các bề mặt này mô phỏng theo nhiều loại bề mặt trong bệnh viện và cả cuộc sống hàng ngày mà chúng ta hay tiếp xúc.
Kết quả thử nghiệm cho thấy cả hai chủng SARS-CoV-2 và SARS đều có khả năng sống lâu nhất trên thép không gỉ (inox) và polypropylen, loại nhựa được sử dụng để làm ra nhiều vật dụng từ đồ chơi trẻ em cho đến nội thất xe hơi. Cả hai loại virus này tồn tại đến 3 ngày trên nhựa và SARS-CoV-2 tồn tại 3 ngày trên thép không gỉ.
Trong kịch bản bám trên bìa các tông, virus SARS-CoV-2 tồn tại lâu hơn gấp 3 lần so với SARS: 24 giờ so với 8 tiếng. Nhưng chúng chết nhanh hơn khi ở trên bề mặt đồng. SARS-CoV-2 biến mất sau 4 giờ bám trên đồng, còn SARS mất 8 tiếng.
Bên trong các giọt aerosol cả virus SARS-CoV-2 và SARS đều có vòng bán hủy là 2,74 giờ, nghĩa là một nửa số virus sẽ chết cứ sau mỗi khoảng thời gian đó.
Biểu đồ cho thấy thời gian sống của virus SARS-CoV-2 và SARS trên các bề mặt.
Trước đó, một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Journal of Hospital Infection đã xem xét tuổi thọ của các chủng virus corona được tìm thấy trên các bề mặt trong điều kiện nhiệt độ 20 độ C.
Theo đó, SARS có thể tồn tại 2 ngày trên thép không gỉ, 4 ngày trên gỗ, thủy tinh, và 5 ngày trên kim loại, nhựa và gốm. (Các nhà nghiên cứu cũng phát hiện ra một chủng virus SARS có thể tồn tại đến 9 ngày trên bề mặt nhựa ở nhiệt độ phòng).
Trên bề mặt nhôm, virus SARS có thể sống sót từ 2 đến 8 giờ. Và trên bề mặt mủ cao su latex, chúng sẽ chết sau 8 giờ.
Bình luận về các phát hiện mới này, nhà miễn dịch học Rachel Graham tại Đại học North Carolina cho biết nhìn chung có thể thấy virus SARS-CoV-2 gây ra dịch Covid-19 có thể tồn tại từ vài giờ cho đến vài ngày trên các bề mặt.
Các dạng bề mặt nhẵn như tay nắm cửa, mặt bàn nhìn chung dễ lây truyền virus hơn. Các bề mặt như tiền, giấy, vải có thể an toàn hơn một chút vì một lượng virus nhất định sẽ bị giam giữ bên trong các cấu trúc xốp của chúng.
Điện thoại thông minh của bạn, với bề mặt kính và nhôm, cũng có thể là một vật dụng mang virus tiềm năng. Graham khuyến cáo mọi người nên khử trùng điện thoại của họ, "đặc biệt nếu bạn mang nó vào phòng vệ sinh cùng với mình".
Nhiệt độ môi trường tạo ra sự khác biệt lớn
Nghiên cứu đăng trên Tạp chí Journal of Hospital Infection cũng cho thấy nhiệt độ có thể là một trở ngại lớn cho sự tồn tại của virus SARS-CoV. Chỉ cần tăng 10 độ từ 20 lên 30 độ C, thời gian sống của virus SARS trên thép đã bị rút xuống còn một nửa.
Đó là bởi vì các chủng virus corona, bao gồm cả SARS-CoV-2 mới đang gây ra dịch Covid-19 mang trên mình chúng một vỏ bọc: đó là một lớp màng lipid bảo vệ chúng khi virus di chuyển từ người này sang người khác trong không khí. Vỏ bọc đó có thể bị sấy khô dưới thời tiết nóng, và từ đó làm chết virus.
Graham cho biết độ ẩm cao hơn, nhiệt độ vừa phải và một môi trường thông gió tốt sẽ giúp tiêu diệt virus bám trên các bề mặt nhanh hơn. Điều này cũng giải thích tại sao virus gây bệnh đường hô hấp thường bùng phát theo mùa: Nhiệt độ mát hơn giúp lớp màng lipid của chúng cứng lại, bảo vệ virus tốt hơn.
Cách khử virus bám trên các bề mặt
Các tác giả của nghiên cứu đăng trên Tạp chí Journal of Hospital Infection lưu ý rằng virus corona bám trên các bề mặt và vật dụng có thể bị "bất hoạt hiệu quả" trong vòng 1 phút nếu chúng ta lau chúng với cồn ethanol 62% đến 71%, hydro peroxide 0,5% hoặc natri hypochlorite 0,1% .
"Chúng tôi hy vọng một hiệu ứng tương tự cũng giúp chống lại SARS-CoV-2", họ nói thêm.
Graham cho biết những chất khử trùng bề mặt này thậm chí có thể hoạt động trong vòng 15 giây. Tuy nhiên, để diệt được toàn bộ virus bám trên đó, bạn sẽ phải chờ đợi trong khoảng 5-6 phút. Mặc dù vậy, điều đó không có nghĩa bạn phải lau đi lau lại một cái tay nắm cửa tới 6 phút đồng hồ.
Graham cho biết nguyên lý quan trọng khi khử trùng bề mặt là chỉ cần giảm tải lượng virus bám trên đó xuống dưới ngưỡng lan truyền để gây bệnh. "Hầu hết các sản phẩm thương mại được dán nhãn 'chất khử trùng' đều tuyên bố rằng chúng có tỷ lệ tiêu diệt 99,9% mầm bệnh", cô nói – và ở tỷ lệ này, chúng chắc chắn sẽ giữ cho các bề mặt trở nên an toàn.
Nhưng có một lưu ý, các loại nước rửa tay khô chứa cồn không hề lý tưởng để làm sạch các bề mặt cứng, bởi nồng độ cồn của chúng không đủ cao. Nước rửa tay khô được thiết kế để làm giảm tải lượng mầm bệnh trên tay bạn, đồng thời không "tước đi tất cả các loại dầu và độ ẩm của da", Graham nói. "Chất khử trùng bề mặt - như Lysol, chất tẩy - là tốt hơn khi khử trùng các bề mặt".
Hạn Hạn chế chạm tay lên mặt và hãy rửa tay thường xuyên
Graham nhấn mạnh tầm quan trọng của việc rửa tay và không chạm vào mặt bạn - đó là những cách tốt nhất bạn có thể làm để giảm thiểu cơ hội nhiễm Covid-19 từ các bề mặt.
Nghiên cứu gần đây đã kết luận rằng nếu một người dành 5 giây chạm vào bề mặt, nơi có những con virus cúm A đang sống, 32% virus sống trên đó có thể sẽ dính sang tay họ.
"Nếu bạn chuẩn bị dùng bữa, sắp sửa trang điểm hoặc chơi với em bé, v.v., hãy rửa tay", Graham nói. Cô cũng đề nghị mọi người nên gội đầu nếu có ai đó hắt hơi gần họ, mặc dù virus không tồn tại quá lâu trên tóc.
Tất nhiên, virus corona không thể lây nhiễm xuyên qua da bạn, vì vậy, chỉ cần bạn hạn chế chạm tay lên mắt, mũi và miệng của mình, bạn có thể phòng tránh được chúng. Nhưng nói thì dễ hơn làm. "Hầu hết mọi người chúng ta đều chạm lên mặt mình vài trăm lần mỗi ngày. Vì vậy, tốt nhất bạn nên để ý xem bàn tay của mình đang sạch tới mức nào", Graham nói.
*Bạn đã rửa tay đúng cách trong mùa dịch Covid-19 để bảo vệ bản thân mình? Hãy thử làm bài trắc nghiệm sau đây để kiếm tra nhé:
Tham khảo Businessinsider