Mới đây, tờ al-Monitor đăng tải bài phân tích nhan đề: "Is Turkey gearing up for military move against Syrian Kurds?" (tạm dịch:Thổ Nhĩ Kỳ đang chuẩn bị hành động quân sự nhằm vào người Kurd ở Syria?) của tác giả Fehim Tastekin.
Nhằm đem lại cho độc giả cái nhìn đa chiều (Fehim Tastekin là nhà báo người Thổ Nhĩ Kỳ) về hành động tiếp theo của Thổ Nhĩ Kỳ sau xung đột Nagorno-Karabakh, chúng tôi xin được lược dịch bài viết.
"Tín hiệu xấu" ở đông bắc Syria?
Các diễn biến mới đây ở khu vực Ain Issa gần tuyến cao tốc chiến lược M-4 phía bắc Tỉnh al-Raqqa, đông bắc Syria làm dấy lên nghi ngờ rằng Ankara đang chuẩn bị cho một chiến dịch quân sự mới nhằm kiềm chế người Kurd Syria.
Xe cơ giới, vũ khí hạng nặng, radar và thiết bị trinh sát từ xa của Quân đội Thổ Nhĩ Kỳ (TAF) đã được triển khai tại các khu vực lân cận chiến tuyến nơi bên kia là Lực lượng Dân chủ Syria (SDF) do người Kurd lãnh đạo.
Theo các nguồn tin của người Kurd, TAF và các phiến quân thuộc Quân đội Quốc gia Syria (SNA) đã thiết lập các chốt quân sự tại làng Saida, phía bắc Ain Issa, cũng như xung quanh Tell Tamer và Zirkan.
Vào đầu tháng 11/2020, tổ chức SOHR có trụ sở tại Anh cho biết rằng các lực lượng của Thổ Nhĩ Kỳ cũng đã đóng quân tại Kaffifa, Ain Rummana, Tina và Al-Rabea, tất cả các vị trí này đều gần đường cao tốc M-4.
Một bức ảnh cho thấy cuộc tuần tra quân sự của quân cảnh Nga và Thổ Nhĩ Kỳ gần thị trấn Darbasiyah, đông bắc Syria vào tháng 11/2020 (Ảnh: al-Monitor/AFP/Getty Images).
Mervan Rojava, người đứng đầu bộ phận truyền thông của Đơn vị Bảo vệ Nhân dân Người Kurd (YPG), trụ cột quân sự của SDF bình luận với al-Monitor rằng TAF đã thiết lập một tháp canh với camera giám sát và lính bắn tỉa tại Saida, một ngôi làng bỏ hoang ở phía bắc của M-4.
Ông Rojava nhớ lại rằng khẩu M4 đã trở thành một chiến tuyến ngăn cách giữa các lực lượng Thổ Nhĩ Kỳ và SDF sau khi Ankara tiến chiếm khu vực từ Tell Abyad đến Ras al-Ain trong Chiến dịch Mùa xuân Hòa bình tháng 10/2019:
"Quân đội Thổ Nhĩ Kỳ đã thiết lập công sự và đào chiến hào tại các vị trí chỉ cách đường cao tốc vài trăm mét".
Sau Chiến dịch Mùa xuân Hòa bình, khu vực Silo (hầm chứa ngũ cốc) ở làng Shergirak gần Ain Issa đã trở thành căn cứ địa lớn nhất của Thổ Nhĩ Kỳ trong vùng lân cận của M4. Một khu trại khác nằm gần làng Misherfa, không xa Tell Tamer.
Cảnh quay lực lượng Thổ Nhĩ Kỳ tiến hành đào chiến hào tại khu vực Tal Abyad, đông bắc Syria vào giữa tháng 11/2020.
Theo nhà báo người Kurd Nazim Dastan, Thổ Nhĩ Kỳ đang củng cố cả các cứ điểm cũng như hệ thống phòng thủ tại các địa điểm mới.
Các giao thông hào được cho là đang được đào gần Medrut, không xa Tell Abyad, Zirkan và các làng Hoshan và Khalidiya dọc theo đường M4.
Đề cập đến Saida, một "vùng đệm" giữa hai bên, ông Dastan cho biết: "Các quan chức Thổ Nhĩ Kỳ đã gặp người Nga cách đây một thời gian, đề nghị thiết lập một căn cứ quân sự tại Saida.
Phản ứng của người Nga về vấn đề này được cho là tiêu cực và tiếp theo sau đó là một cuộc tấn công dữ dội của lực lượng Thổ, mà SDF đã đẩy lùi. Sau đó, họ bắt đầu đào chiến hào, đường hầm và dựng một tháp canh. Hiện họ đang sử dụng vị trí này để theo dõi M-4 và Ain Issa".
Theo Rojava, Thổ Nhĩ Kỳ đã đồng thời tăng cường pháo kích vào các ngôi làng xung quanh Ain Issa và Tell Abyad. Khu vực lân cận Shergirak đã trở thành "cơn ác mộng thực sự" đối với người dân địa phương.
Vị chỉ huy YPG cho biết thêm rằng các đoàn xe dân sự di chuyển trên M-4 đang bị tấn công, mặc dù chúng được cho là được người Nga bảo vệ theo thỏa thuận giữa họ với người Thổ.
Ông cho biết "cái gọi là con đường nay đã trở thành một thứ gì đó bao gồm cướp bóc, bắt cóc và đe dọa" bởi các nhóm phiến quân được Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn.
Lính Thổ và phiến quân SNA quan sát hoạt động pháo kích vào các vị trí của lực lượng người Kurd ở đông bắc Syria trước khi xung phong trong Chiến dịch Mùa xuân Hòa bình năm 2019.
Tân Tổng thống Mỹ là "trở ngại" lớn cho chiến dịch quân sự của Thổ?
Hoạt động của TAF trong khu vực có phải là màn mở đầu cho một giai đoạn mới trong Chiến dịch Mùa xuân Hòa bình hay không?
Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đã nhiều lần hé lộ về một hoạt động quân sự ở đông bắc Syria vào tháng 10/2020 khi người Mỹ đang bận rộn với cuộc bầu cử tổng thống.
Đối với Ankara, mối quan hệ đối tác của Mỹ với YPG đồng nghĩa với việc hậu thuẫn cho Đảng Công nhân người Kurd (PKK), nhóm vũ trang đã chiến đấu với Ankara trong gần 4 thập kỷ.
Thổ Nhĩ Kỳ coi YPG là một chi nhánh của PKK và cả hai nhóm đều là khủng bố.
Một tay súng thuộc YPJ (Đơn vị bảo vệ phụ nữ người Kurd) phía sau xe bọc thép của Mỹ.
"Vẫn còn những khu vực (hiện diện) khủng bố ở Syria. Hoặc là họ được sạch như chúng ta đã được hứa hẹn hoặc chúng tôi sẽ đi tới và làm điều đó bản thân mình", ông Erdogan cảnh báo.
Trong cảnh báo khác vào ngày 24/10, ông Erdogan cho rằng:
"Đang có những nỗ lực được tiến hành để thiết lập một nhà nước khủng bố ở đó. Thổ Nhĩ Kỳ sẽ không bao giờ cho phép thành lập một quốc gia như vậy dọc theo biên giới nước mình. Chúng tôi sẽ làm những gì cần thiết để thoát khỏi vũng lầy khủng bố"
4 ngày sau, ông khẳng định rằng Thổ Nhĩ Kỳ có "lý do chính đáng để can thiệp bất cứ lúc nào" nếu "tất cả những kẻ khủng bố không bị loại bỏ ... như lời hứa chúng tôi đã nhận được".
Tất cả các tuyên bố nói trên cho thấy Thổ Nhĩ Kỳ dường như đang cân nhắc một nỗ lực để đạt được nhiều lợi ích hơn nữa trong khi Tổng thống Donald Trump, người thường đưa ra quyết định đột ngột cho ông Erdogan cơ hội hành động, đang bận tâm với cuộc bầu cử.
Có thể thấy thất bại của ông Trump dường như đã phần nào thay đổi tính toán của Ankara.
Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan trình bày một bản đồ về "khu vực an toàn" ở miền bắc Syria trước Liên Hiệp Quốc vào năm 2019.
Quân đội Thổ Nhĩ Kỳ như "hổ đang rình mồi"?
Những lời cảnh báo của ông Erdogan đã chấm dứt kể từ khi chiến thắng của ông Joe Biden dần rõ ràng, nhưng hoạt động quân sự của Thổ Nhĩ Kỳ trên mặt đất thì ngược lại, đang tăng tốc.
Như vậy là không thể loại trừ viễn cảnh Thổ Nhĩ Kỳ tận dụng sự náo nhiệt trong quá trình chuyển đổi ở Washington để tiến hành giai đoạn tiếp theo của Chiến dịch Mùa xuân Hòa bình, bất chấp những dấu hiệu điều chỉnh với thực tế mới ở Washington.
Quan điểm Ankara đối với việc lực lượng người Kurd kiểm soát một phần Syria vẫn không thay đổi tuy nhiên tác động của việc ông Biden đắc cử Tổng thống Mỹ được cho là sẽ buộc Ankara phải điều tiết. Đặc biệt, người Kurd mong đợi sự giảm bớt căng thẳng với Thổ Nhĩ Kỳ.
Vào đầu tháng 11/2020, chỉ huy SDF Mazlum Kobane nói với al-Monitor rằng: "Tôi không thể nói rằng khả năng Thổ Nhĩ Kỳ tiến hành một cuộc tấn công quân sự mới (nhằm vào các khu vực Syria do người Kurd nắm giữ) là bằng không, nhưng có thể thấy rằng chúng đã giảm đáng kể".
Khi được hỏi về khả năng Thổ Nhĩ Kỳ tấn công, ông Rojava nói: "Mặc dù họ biết không khí chính trị sau cuộc bầu cử Mỹ không có lợi cho họ nhưng họ vẫn đang tìm kiếm cơ hội để tấn công miền bắc Syria
Các lực lượng của Mỹ và Nga, những người bảo đảm các thỏa thuận (với Thổ Nhĩ Kỳ), đang duy trì liên lạc với SDF, nhưng sẽ không ngăn cản các hành động của Thổ Nhĩ Kỳ.
Thổ Nhĩ Kỳ có thể cố gắng theo đuổi chiến lược này (khi) đồng minh cũ là ông Trump (vẫn còn tại vị), nhưng tôi không nghĩ rằng họ sẽ có đủ phương tiện và can đảm để làm điều đó bởi vì những tác động có thể rất tai hại".
Ông Dastan thì tin rằng Thổ Nhĩ Kỳ đang chuẩn bị một cuộc tấn công quy mô lớn mặc dù bầu không khí chính trị Mỹ đã thay đổi theo hướng có hại cho họ:
"Cuộc tấn công có thể không xảy ra ngay lập tức, nhưng họ đang đặt nền móng cho nó. Họ có thể ra tay ngay khi có cơ hội".
Kết luận
Kể từ năm 2019, người Kurd đã lo lắng rằng Thổ Nhĩ Kỳ có thể cố gắng chiếm giữ khu vực Kobani để nối hai dải biên giới mà họ kiểm soát ở miền bắc Syria. Giờ đây, họ lo ngại rằng Thổ Nhĩ Kỳ có thể cố gắng chiếm Ain Issa trước.
Mất Ain Issa đồng nghĩa với việc tiếp vận cho Kobani chỉ còn duy nhất một con đường thông qua Tishreen.
Ngoài ra, có những lo ngại rằng Thổ Nhĩ Kỳ có thể chấp nhận "đổi chác" với người Nga, sẵn sàng đổi khu vực Idlib lấy việc mở rộng Chiến dịch Mùa xuân Hòa bình chống lại người Kurd.
Thái độ của Nga hoàn toàn có thể làm phức tạp thêm các tính toán của Thổ Nhĩ Kỳ.
Theo Hiệp định Sochi vào tháng 10/2019, Thổ Nhĩ Kỳ và Nga đã tiến hành các cuộc tuần tra chung dọc theo chiến tuyến phía đông và phía tây của khu vực Chiến dịch Mùa xuân Hòa bình, bao gồm cả vùng ngoại vi của Kobani.
Mặc dù thỏa thuận này không ngăn chặn được các cuộc tấn công của Thổ Nhĩ Kỳ, nhưng nó cho phép Nga kiểm soát một số vị trí trên mặt đất.
Hơn nữa, một số thay đổi đáng kể đã xảy ra trên thực địa kể từ khi hiệp định được ký kết. Người Nga đã tiếp quản căn cứ mà lực lượng Mỹ sơ tán ở Ain Issa và Quân đội Arab Syria (SAA) hiện có mặt cả trên M4 và biên giới Thổ Nhĩ Kỳ.
Lính Nga phong tỏa căn cứ quân sự của Mỹ ở đông bắc Syria vào cuối năm 2019.
Cuối cùng, mục tiêu của Thổ Nhĩ Kỳ có thể vẫn bị giới hạn trong việc tăng cường kiểm soát đối với M4.
Trong một báo cáo hồi đầu tháng, hãng thông tấn Anadolu của Thổ Nhĩ Kỳ đã nhấn mạnh vai trò của M4 như một tuyến đường cung cấp dầu từ các khu vực do người Kurd nắm giữ đến các vùng lãnh thổ do Damascus kiểm soát.
"Trong khi chịu các lệnh trừng phạt của Mỹ, chế độ (Damascus) vẫn tiếp tục lấy dầu từ tổ chức khủng bố YPG/PKK, đối tác của Mỹ. Việc buôn bán dầu... đã có tổng cộng 15.000 xe tải trong tháng qua.
Các xe chở dầu từ Rmelan do YPG/PKK chiếm đóng đã bị phát hiện ở (ít nhất) ba địa điểm cũng do tổ chức này chiếm đóng, bao gồm Tell Tamer, Ain Issa và Raqqa".
Rõ ràng mục tiêu làm gián đoạn dòng chảy của dầu nói trên đòi hỏi Thổ Nhĩ Kỳ phải kiểm soát M4 hoặc một số nút giao thông trên tuyến đường.