Chỉ còn 5% cơ hội sống sót
Ellie Challis (Anh) chào đời ngày 23/3/2004 khỏe mạnh như bao đứa trẻ bình thường. Đến 16 tháng tuổi, cô bé đột ngột mắc bệnh do não mô cầu và chỉ có 5% cơ hội sống sót. Ông Paul Challis, cha Ellie kể rằng cô bé thực sự đã "chết" trong 2 phút khi tim ngừng đập và gia đình được yêu cầu nói lời tạm biệt. Cô bé hôn mê suốt 26 ngày và phải cắt cụt hai tay chân để giữ mạng sống.
Tưởng chừng Ellie sẽ mất niềm tin vào cuộc sống, nhưng nhờ xem phim về chú cá heo Winter bị cắt cụt đuôi mà vẫn bơi thần kỳ, cô bé tìm tới bơi lội vào năm 8 tuổi và bắt đầu khai phá khả năng tiềm ẩn của bản thân.
Ellie Challis tìm thấy đam mê với đường đua nước. Ảnh: British Swimming
Vượt qua nỗi đau đoạn chi, Ellie gặt hái nhiều thành tích trên "đường đua xanh". Năm 2020, Ellie là vận động viên bơi lội trẻ nhất Vương quốc Anh giành huy chương bạc tại Thế vận hội Paralympic 2020 khi 17 tuổi.
Ellie là vận động viên trẻ tuổi nhất giành huy chương vàng Paralympic. Ảnh: Independent
Năm 2022 và 2023, Ellie tiếp tục giành nhiều huy chương vàng, bạc, đồng ở giải vô địch thế giới Championships và World Para Swimming ở các hạng mục bơi ếch, bơi ngửa, bơi tự do. Nữ kình ngư đã tham gia Paralympic Paris 2024 và giành huy chương vàng ở hạng mục bơi ngửa 50m.
Ellie đã truyền cảm hứng mạnh mẽ và bằng tiếng nói của mình, Ellie tích cực kêu gọi mọi người tiêm vắc xin não mô cầu, tránh lặp lại hoàn cảnh như cô.
Ellie trở thành biểu tượng truyền cảm hứng vượt lên số phận. Ảnh: Telegraph
Năm 2023, Quỹ nghiên cứu về bệnh do não mô cầu, Liên đoàn các tổ chức phòng chống bệnh do não mô cầu (CoMO) và Sanofi đã ra mắt lá cờ đẩy lùi bệnh viêm màng não. Ellie Challis đã cùng với hai động viên cũng từng chịu di chứng do não mô cầu gồm Théo Curin (Pháp) và Davide Morana (Ý) đồng hành phất lên lá cờ, biểu tượng đầu tiên trên toàn cầu nhằm nâng cao nhận thức về bệnh này như cách mà dải băng hồng tạo ra nhận thức về bệnh ung thư vú. Trước đó, khi mắc bệnh, Théo Curin chỉ mới 6 tuổi, còn Davide 24 tuổi.
3 vận động viên khuyết tật từng mắc bệnh viêm màng não Théo Curtin, Davide Morana và Ellie Challis. Ảnh: Sanofi
Cách phòng bệnh do não mô cầu hiệu quả
Vi khuẩn não mô cầu gây nhiều biến chứng nặng nề như: viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết, viêm phổi... Trong đó, bệnh do não mô cầu được xem là "bệnh tử" có thể gây tử vong 24h.
Theo CDC Mỹ, cứ 1 trong 2 người mắc bệnh do não mô cầu sẽ tử vong nếu không điều trị kịp thời. Cứ 5 người sống sót thì có 1 người bị khuyết tật cả đời như đoạn chi.
Ai cũng có nguy cơ mắc não mô cầu khuẩn nhưng trẻ dưới 5 tuổi, thanh thiếu niên 14-20 tuổi, người suy giảm miễn dịch, người cao tuổi có nguy cơ nhiễm cao nhất. Trong đó, trẻ nhỏ với hệ miễn dịch chưa hoàn thiện,thanh thiếu niên dễ nhiễm vì sinh hoạt ở môi trường đông người, tăng giao tiếp xã hội, khoảng trống miễn dịch lớn…
Phân tích gộp 89 nghiên cứu từ 28 quốc gia cho thấy thanh thiếu niên là nhóm người lành mang trùng cao nhất , trong đó 23,7% ở độ tuổi 19. Nghiên cứu trên Thư viện Y khoa Quốc gia Mỹ, trong số bệnh nhân tử vong do não mô cầu, có 48% là thanh thiếu niên. Ở Úc, Canada, Châu Âu, New Zealand và Mỹ, thanh thiếu niên có tỷ lệ mắc não mô cầu cao hơn 1,5-3 lần so với dân số chung. Tại Việt Nam, thanh thiếu niên và người trưởng thành chiếm 60% số ca bệnh được báo cáo.
Thanh thiếu niên có nguy cơ cao nhiễm vi khuẩn não mô cầu, trở thành người lành mang trùng hoặc phát bệnh. Ảnh: Shutterstock
Vi khuẩn não mô cầu dễ lây qua đường hô hấp, qua các giọt bắn khi người bệnhu ho, hắt hơi hoặc tiếp xúc gần hàng ngày như hôn, dùng chung dụng cụ, tăng tiếp xúc như sống trong các khu tập thể, quân đội...
Không chỉ gây di chứng cho người bệnh, bệnh do não mô cầu còn để lại gánh nặng tinh thần và kinh tế cho gia đình. Theo một nghiên cứu ở Anh, chi phí chăm sóc một bệnh nhân viêm màng não suốt cuộc đời mất khoảng 1,72 triệu bảng Anh (hơn 56 tỷ đồng). Tại Việt Nam, chi phí chăm sóc bệnh nhân chiếm 83% tổng chi tiêu gia đình hàng tháng.
Minh họa thanh thiếu niên tiêm vắc xin phòng bệnh não mô cầu. Ảnh: Shutterstock
Chủng ngừa là cách hiệu quả nhất giúp phòng bệnh do não mô cầu, giảm gánh nặng biến chứng. Vi khuẩn não mô cầu có 12 nhóm huyết thanh gây bệnh chính, trong đó 6 nhóm A, B, C, X, W-135, Y gây ra 90% ca não mô cầu trên thế giới. Dịch tễ học các nhóm huyết thanh có sự biến đổi, thay đổi theo thời gian và giữa các quốc gia, các vùng địa lý nên khó dự đoán.
Hiện Việt Nam có 3 loại vắc xin phòng 5 nhóm não mô cầu khuẩn là vắc xin nhóm A, C, Y, W-135 của Mỹ, nhóm B của Ý và nhóm B, C của Cuba. Trong đó, vắc xin cộng hợp tứ giá của Mỹ giúp giảm đến 90% số ca mắc ở các nhóm huyết thanh C, Y và W-135.
Việc tiêm đầy đủ các loại vắc xin rất cần thiết, đặc biệt với thanh thiếu niên ở độ tuổi học tập, lao động.