"Mua sắm phục thù"
Thuật ngữ này bắt đầu xuất hiện trên các phương tiện truyền thông xã hội Trung Quốc gần đây, nhằm mô tả sự gia tăng chi tiêu đột biến. Tuy nhiên, khi tác động từ 2 tháng phong toả đang đẩy Trung Quốc tới khả năng nền kinh tế tăng trưởng âm lần đầu tiên kể từ năm 1976, giới tiêu dùng trung lưu lại đang thắt lưng buộc bụng do lo ngại sự suy thoái kinh tế, nguy cơ mất việc làm và tỉ lệ nợ tăng cao.
Đối với 400 triệu người thuộc giới trung lưu tại Trung Quốc, đại dịch Covid-19 đã làm lung lay niềm tin rằng nền kinh tế sẽ luôn tăng trưởng, kèm theo đó là mức thu nhập đủ cao để trang trải cho các khoản chi tiêu và nợ.
Jane Zeng và chồng, một quản lý quỹ đầu tư, cả 2 đều đang ở vào độ chín của sự nghiệp khi bước vào ngưỡng tuổi ngoài 40. Họ sở hữu 3 căn hộ ở Thâm Quyết, thủ phủ công nghệ của Trung Quốc.
Gia đình Jane hiện phải trả 8.500 USD mỗi tháng cho các khoản vay thế chấp, một gánh nặng tài chính lớn nhất là khi thu nhập của họ giảm mạnh do tác động từ đại dịch. Căn hộ gần đây nhất được họ mua vào năm 2017 với khoản vay được thế chấp từ căn hộ thứ 2. Ngoài ra, cặp vợ chồng cũng đầu tư vào một quán bar ở trung tâm mua sắm. Mọi thứ diễn ra đều tốt đẹp cho tới khi dịch bệnh xuất hiện, và kéo theo đó chi phí tăng thêm khoảng 2.800 USD mỗi tháng.
Ở giai đoạn trước dịch, vợ chồng Jane vẫn có thể xoay xở với gánh nặng tài chính trên khi thu nhập của mỗi người vào khoảng 14.000 USD mỗi tháng, bao gồm lương, lợi nhuận từ quán bar và tiền thuê nhà.
Nhưng hiện giờ, mọi thứ đều thay đổi, Jane đã mất việc trước khi dịch bùng phát, thu nhập của chồng giảm và quán bar không còn lợi nhuận.
"Gia đình tôi gần như cạn kiệt về tài chính. Chúng tôi đã đầu tư quá nhiều nhưng không tiết kiệm đủ để đối phó với những thời điểm khó lường", Jane nói. "Mua sắm trả thù ư? Tôi thậm chí còn chưa từng nghĩ về nó".
Hiện tại, gia đình Jane đang cố bán 2 căn hộ, ngoài ra, họ cũng đang cân nhắc khả năng vay từ các công ty cho vay tiêu dùng để trả khoản tiền thế chấp, bằng cách đó, họ có thể xin vay mới từ ngân hàng.
"Đây là cách duy nhất để chúng tôi có thể sống sót qua nửa năm tới," Jane nói, đồng thời tiết lộ nhiều bạn bè và người thân cũng đang ở trong tình trạng tương tự.
Người giàu hay thu nhập trung bình đều "thắt lưng buộc bụng"
Những gia đình như Jane luôn nằm trong trọng tâm chiến lược của Bắc Kinh nhằm chuyển đổi mô hình kinh tế từ đầu tư công và xuất khẩu sang tiêu dùng nội địa, nhất là khi sức tiêu dùng của người dân Trung Quốc đã luôn tăng trong suốt hơn một thập kỉ kinh tế Trung Quốc tăng trưởng mạnh.
Vào năm ngoái, tiêu dùng cá nhân đóng góp tới 60% tăng trưởng kinh tế Trung Quốc. Nhưng sự xuất hiện của Covid-19 đang lấy mất nguồn thu nhập khả dụng và cướp đi kế sinh nhai của hàng chục triệu người lao động, cùng với đó là hàng trăm nghìn công ty và doanh nghiệp nhỏ đối mặt với nguy cơ phá sản.
Một khảo sát được trường Đại học Kinh tế và Tài chính Tây Nam Trung Quốc thực hiện vào tháng trước, cho thấy 60,9% trong tổng số 3.143 hộ gia đình nói rằng thu nhập của họ trong năm 2020 sẽ giảm so với năm trước. Ngoài ra, 25,9% nói rằng sự sụt giảm là đáng kể và 41,6% sẽ buộc phải giảm chi tiêu trong năm nay.
Một khảo sát khác được ngân hàng đầu tư Morgan Stanley tiến hành vào tuần trước, ghi nhận số người có kế hoạch đi du lịch hoặc gặp gỡ bạn bè ở mức khá thấp .Theo đó, chỉ có 25% trong tổng số 2.000 người tham gia khảo sát cho biết họ sẽ mua sắm giải trí hoặc đi chơi với bạn bè trong tuần tới.
Khảo sát cũng cho thấy người tiêu dùng Trung Quốc muốn tăng chi tiêu đối với thực phẩm và quần áo, cũng như cắt giảm các khoản chi cho hàng xa xỉ hay đồ điện tử.
Dữ liệu từ Cơ quan Thống kê Trung Quốc, Doanh số bán lẻ hàng tiêu dùng, chỉ số đánh giá tăng trưởng tiêu dùng cá nhân, đã giảm 20,5% trong 2 tháng đầu năm so với cùng kỳ năm trước.
Đến nay, chính phủ Trung Quốc vẫn chưa đưa ra các chính sách như cắt giảm thuế hay hỗ trợ tài chính giúp người dân thanh toán các khoản chi tiêu thiết yếu. Thay vào đó, Bắc Kinh đã sử dụng các biện pháp kích thích kinh tế truyền thống, ví như tăng phân bổ ngân sách cho các chính quyền địa phương để thúc đẩy đầu tư cơ sở hạ tầng, hoặc nâng mức tín dụng ở hệ thống ngân hàng để khuyến khích các khoản vay mới.
Một số chính quyền địa phương ở Trung Quốc đã phát hành các voucher tiêu dùng để thúc đẩy chi tiêu của người dân, nhưng các biện pháp này hầu như không có tác dụng, khi giá trị của chúng chỉ ở mức nhỏ và giới hạn ở những cửa hàng nhất định.
Điều này đang đẩy giới kinh doanh, từ những cửa hàng trên vỉa hè, tới những công ty môi giới du thuyền vào tình trạng điêu đứng.
Đơn cử, một chiếc du thuyền với giá khoảng 2,8 triệu USD vào năm 2015, nhưng hiện chỉ còn gần 1,3 triệu USD nhưng cũng không có người mua, Belle Liang, một môi giới du thuyền ở thành phố Sanya nói.
Không chỉ giới nhà giàu phải thắt lưng buộc bụng, mà những người có thu nhập trung bình, như Liu Lan, một quản lý văn phòng ở Quảng Châu, cũng không thoát khỏi viễn cảnh ảm đạm.
"Tôi nghĩ đây là tình trạng chung trong năm nay, đặc biệt là ở các ngành dịch vụ và công nghiệp", Liu nói, cô cũng dự cảm thu nhập sẽ bị giảm mạnh trong năm 2020, bên cạnh đó, các khoản thưởng cũng đã bị cắt.
"Một số công ty thuê văn phòng của chúng tôi đã không còn khả năng thanh toán và phá sản", cô nói.