Cuộc đua giữa Đột phá và Truyền thống
Cựu Phó Tổng thống Joe Biden đã giành được chiến thắng ở 10 bang/14 bang trong cuộc bầu cử Siêu thứ Ba trong khi Thượng Nghị sĩ bang Vermont Bernie Sanders chiến thắng ở 3 bang, tỷ phú Michael Bloomberg thắng ở lãnh thổ Mỹ là American Samoa.
Với kết quả sơ bộ này, Biden dẫn ở 9 bang, thắng nhiều bang lớn như North Carolina, Virginia, Texas. Trong khi Sanders dẫn ở California, nơi có đến 415 đại biểu.
Trong gần như cả cuộc đua ngày Siêu thứ Ba, Biden và Sanders liên tục dẫn đầu và bỏ xa 2 đối thủ còn lại của đảng Dân chủ là Bloomberg và Warren. Kết quả là, ngay tối ngày Siêu thứ Ba, tỷ phú Bloomberg tuyên bố bỏ cuộc. Ngày hôm sau, nữ ứng viên cuối cùng còn lại của đảng Dân chủ là Elizabeth Warren cũng chính thức rời cuộc đua. Ông Bloomberg sau đó bày tỏ ủng hộ với cựu phó Tổng thống Biden.
Như vậy, dù Biden dẫn hay thắng 10/14 bang, nhưng ở những bang thua, Sanders vẫn có trên 15% số phiếu toàn bang. Theo quy định của đảng Dân chủ, người thắng sẽ lấy phần lớn số phiếu và phần còn lại chia cho những ứng viên được 15% trở lên. Điều này có nghĩa là, dù ở những bang bị thua, ông Sanders cũng không "trắng tay" mà vẫn có thể được chia một phần số đại biểu ở bang đó.
Cuộc đua sắp tới giữa hai nhân vật này đại diện cho hai cánh đối nghịch nhau trong bản thân đảng Dân chủ, có thể gọi là cuộc đua giữa Đột phá và Truyền thống (trên thực tế là giữa cực tả và trung dung).
Với việc Biden dẫn ở hầu hết các bang, trong đó các bang miền Nam vốn là cơ sở chủ chốt của đảng Dân chủ, khả năng sắp tới Biden tiếp tục dẫn, dù kết quả bang Califonia nghiêng về Sanders.
Tuy nhiên, kịch tính ngày Siêu thứ Ba không chỉ giữa Sanders và Biden mà trên thực tế ẩn đằng sau đó là lựa chọn người đối đầu với Trump.
Việc lựa chọn ứng viên nào trong nội bộ đảng Dân chủ sẽ phụ thuộc nhiều vào việc liệu người đó sẽ có thể đương đầu được với Trump.
Trong thăm dò dư luận ngay trước thềm siêu thứ Ba này, có đến 60% cử tri Dân chủ ủng hộ đảng này tìm được người có thể đối đầu được với Trump; trong khi chỉ 36% quan tâm đến những vấn đề đặt ra với nước Mỹ.
Sanders, với khẩu hiệu cực tả mang màu sắc "chủ nghĩa xã hội" mà đại đa số người Mỹ không ưng, và những chủ thuyết tự do không thể bằng Trump có lẽ khó có thể được cử tri Dân chủ cho rằng có thể đối đầu với Trump.
Trước khi bước vào Siêu thứ Ba đã có cuộc bầu cử sơ bộ ở 4 bang (với 155 đại biểu) tương ứng 5% tổng đại biểu toàn quốc. Ở cuộc bầu cử sơ bộ, Sanders thắng ở 3 bang, đến South Carolina Biden mới giành được ưu thế. Và khi Biden bứt lên thì Amy Klobuchar Buttigieg rút, sau đó đều bày tỏ ủng hộ Biden. Điều này cho thấy, Biden có khả năng lấy thêm phiếu từ những người ủng hộ 2 ứng viên này.
Cũng trong thời gian này, nhiều lãnh đạo Dân chủ bày tỏ ủng hộ Biden, trong đó bao gồm nhiều lãnh đạo chủ chốt có tiếng nói rất quyết định trong tác động dư luận trong đảng cũng như tại Đại hội vào tháng 7.
Về cơ cấu cử tri, yếu tố có tác dụng quyết định, trong cuộc bầu cử này cũng như cuộc bầu cử trước, cử tri của Sanders có 3 nhóm chính: thanh niên, da trắng thất học, tầng lớp lao động trung dung. Trong khi đó, Biden giành được nhóm cử tri trung dung của Đảng Dân chủ và đặc biệt là nhóm người Mỹ gốc Phi. Và trong lịch sử của đảng Dân chủ, ứng viên nào giành được sự ủng hộ của nhóm người Mỹ gốc Phi thì cơ bản được đảng đề cử, vì họ chiếm lượng rất lớn trong cử tri của đảng Dân chủ.
Nhìn vào các diễn biến trên, nhiều khả năng Biden sẽ là người được lựa chọn, và câu chuyện chỉ là vấn đề thời gian.
Nỗi ám ảnh về Trump
Lựa chọn Biden hay Sanders sẽ quyết định chiều hướng cuộc tranh cử Tổng thống giữa hai đảng trong thời gian sắp tới.
Điều thú vị là, nếu đảng Dân chủ lựa chọn Sanders, cuộc tranh cử sẽ là cuộc đối đầu phản kháng lại dòng chính của cả hai đảng và cũng như nền chính trị Mỹ. Ở đây, sẽ có sự đối đầu giữa một bên là chủ thuyết cực tả hướng về đại đa số người nghèo và kém vị thế, phúc lợi cho mọi người của Sanders, với một bên là Trump thiên hữu nhưng thực dụng, ưu tiên cho người giàu nhưng cũng chú ý đến những đối tượng được cho là bị chính trị dòng chính bỏ quên như nhóm người lao động ở miền Trung nước Mỹ.
Nếu lựa chọn Sanders, đây sẽ là cuộc đột phá lớn đối với bản thân đảng Dân chủ, chuyển từ nền tảng truyền thống lâu nay vốn có sang cực tả hơn và tự do hơn.
Nếu lựa chọn Biden thì những vấn đề căn bản, lập trường cả đối ngoại, đối nội của đảng Dân chủ vẫn như truyền thống, tức là như chính sách vốn có trước đây của Obama.
Nhưng nếu lựa chọn Biden thì liệu có lặp lại kịch bản 2016 của Hillary Clinton và Donald Trump?
Điều trước đây là bất ngờ thì nay đã là lợi thế của Trump. Trước đây, Trump bất ngờ đánh vào đối tượng người nghèo mất quyền lợi, mất công ăn việc làm do sự chuyển đổi, mở rộng trách nhiệm ra bên ngoài, chuyển đổi từ cơ khí sang công nghệ... Điều này khiến Trump thắng ở miền Trung nước Mỹ.
Điểm mạnh của Trump cho đến nay là giữ vững cử tri nòng cốt, bao gồm cả về đối nội, đối ngoại.
Về đối nội, Trump cởi bỏ cho doanh nghiệp nhiều chính sách thuế, đầu tư hạ tầng, bỏ nhiều điều kiện ràng buộc, bao gồm cả điều kiện về môi trường và biến đổi khí hậu. Kinh tế Mỹ, dù ai giải thích thế nào, vẫn giữ được đà phát triển tương đối ổn định, tạo thế cho Trump mặc dù cũng chỉ dừng ở mức 2,9% chứ không được ở mức 3-4% như Trump muốn.
Về đối ngoại, Tổng thống Trump đã thực hiện được một số cam kết đưa ra từ khi tranh cử. Đặc biệt, cuộc cạnh tranh chiến lược với Trung Quốc dường như thể hiện mong muốn chung của cả hai đảng ở nước Mỹ trong việc kiềm chế nước này.
Chắc chắn đảng Dân chủ và Biden phải có sự cập nhật để có thể hóa giải được câu chuyện này.
Nhưng bản thân chính sách của Trump cũng tạo ra phân hóa sâu sắc trong nội bộ nước Mỹ.
Vậy thì bài toán đặt ra với Dân chủ, dù chọn Biden hay Sanders, là có khai thác được những người chần chừ không ủng hộ Trump hay không, trong khi Trump vẫn đang củng cố được sự ủng hộ từ cử tri, trước đây là 38-40%, sau luận tội còn tăng thêm, có lúc lên đến 49-50%, một con số rất lớn.
Nhưng quan trọng hơn, đảng Dân chủ đến nay vẫn chưa ngã ngũ được ứng viên, và cũng mới chỉ đưa ra được những chiến lược truyền thống, chưa có gì mới tác động tới cử tri. Câu chuyện giữa Biden và Sanders càng kéo dài thì lại càng sa vào các vấn đề nội bộ và thông điệp đi đến cử tri chung của nước Mỹ lại càng chậm đi.
Chính vì vậy, đến thời điểm này, cơ của Trump vẫn hơn cơ của Dân chủ. Đây là bài toán rất khó với đảng này.
Trong khi phải đấu mạnh trong cuộc bầu cử Tổng thống thì lần này thì đồng thời, Dân chủ bắt buộc không thể xao nhãng cuộc bầu cử Quốc hội vào 3/11 năm nay, bao gồm bầu lại toàn bộ ghế ở Hạ viện và 1/3 ghế ở Thượng viện.
Ưu tiên hàng đầu của Dân chủ có lẽ là cố giữ đa số ở Hạ viện, để bảo đảm cân bằng kiểm soát quyền lực và nếu giành thêm một số ghế ở Thượng viện thì càng tốt.
Khi mà nước Mỹ phân hóa sâu sắc, sẽ có sự phân tuyến khá rõ rệt giữa những lực lượng nòng cốt của Cộng hòa và lực lượng nòng cốt của Dân chủ. Trên toàn tuyến thảo ra hai kịch bản, đối với bầu cử Tổng thống và kể cả bầu cử Thượng viện, Dân chủ phải đột phá vào nhóm trung dung còn lại thì mới phá được thế đột phá của Trump.
Nhưng chính sự phân hóa từ chính sách của Trump này sẽ tạo ra cho những "kẽ hở" ở khu vực bầu cử nhỏ hơn ở cấp các bang có thể cho lợi cho Dân chủ. Nếu khai thác được thì Dân chủ vẫn có cơ giữ được Hạ viện.