Thông tin xoay quanh virus Covid-19 đang gây ra dịch cúm lớn của năm 2020 tới từ rất nhiều nguồn, và có cả nguồn không chính thống và không chính xác: WHO cung cấp cho chúng ta một cái nhìn cơ bản qua một loạt bài hỏi/đáp, những cổng thông tin cung cấp những khía cạnh sâu hơn, tổng hợp từ những nguồn uy tín và những nhận định của chuyên gia sức khỏe, cư dân mạng với … tin đồn nghe được ngoài chợ. Trong tình cảnh không biết đường nào mà lần, nhiều người tìm tới Reddit, nơi được cho là “trang nhất của internet”.
Nhưng Reddit cũng chẳng phải một nguồn tin chính thống gì cho cam. Trên nền tảng tương tác lớn nhất nhì thế giới này, có tới 4 cộng đồng - subreddit lớn do người dùng lập ra để thảo luận về chủng mới của virus corona (bên cạnh một loạt sub nhỏ liên quan nữa):
r/COVID19 tập trung vào các bài viết học thuật và các nghiên cứu khoa học liên quan tới virus cúm mới.
r/Coronavirus là nơi chia sẻ các câu chuyện liên quan trong dịch cúm, lấy từ những nguồn tin tức đáng tin cậy.
r/COVID19_Support là nơi an ủi tinh thần cho những người lo lắng trong hoàn cảnh dịch lây lan.
Và cuối cùng là sub có tên r/Wuhan_flu - cộng đồng đã được Reddit cách ly vì lý do “có thể chứa thông tin giả hoặc nội dung chưa được kiểm chứng". Ai cũng có thể sử dụng Reddit, nhưng để vào được “khu vực cách ly” - đơn cử như r/Wuhan_flu đang được nhắc tới, thì bạn phải có tài khoản và chấp thuận cảnh báo được Reddit đưa ra.
>> Và đây là kênh cập nhật tin tức cả xấu cả tốt về virus Covid-19 chỉ có trên mạng xã hội Lotus. Nếu không quen với Reddit, bạn có thể sử dụng Lotus như một kênh cập nhật tình hình hiệu quả.
Tự quảng bá bản thân là nơi tự do ngôn luận, nên r/Wuhan_flu ngập tràn thông tin chưa được xác minh, những thuyết âm mưu động trời và nỗi lo lắng, hoang tưởng tới từ mọi ngóc ngách của Internet. r/Wuhan_flu chủ yếu chứa thông tin tổng quát, còn những sub khác chủ yếu mang thông tin chuyên môn.
Các thành viên quản lý - mod của các sub liên quan tới virus Covid-19 đều cố gắng đảm bảo nội dung trong sub không phải tin giả, thậm chí nhiều mod còn có hiểu biết sâu rộng về khoa học để ngăn nội dung xấu lây lan.
Dòng cảnh báo hiện lên khi bạn muốn truy cập vào khu vực r/Wuhan_flu đang được cách ly.
Nhưng mọi chuyện đã biến chuyển nhiều tính từ khi Reddit đưa lời khẳng định trên. Người sử dụng r/Wuhan_flu tự đưa nhận định rằng các sub khác che giấu thông tin, tự tuyên bố rằng các mod của các sub khác là những kẻ bán đứng lương tâm, ban người dùng vì những lỗi rất nhỏ. Nhiều mod của các sub đã phải đầu hàng trước các cáo buộc tới từ phía r/Wuhan_flu, nhiều người từ chối làm công việc không công mà suốt ngày bị chỉ trích.
Một cựu mod của r/Coronavirus lên tiếng nhận định: Reddit đã sai khi đặt quyền quyết định vào tay người dùng, khi đã không trực tiếp đứng ra chỉnh sửa những chính sách đã lỗi thời.
“Tôi cảm thấy ngày một rõ ràng rằng Reddit, với hệ thống kiểm duyệt nội dung tự nguyện, không đủ khả năng để phản hồi lại việc phát tán những thông tin giả nguy hiểm”, mod cũ của r/Coronavirus lên tiếng. “Hệ thống hiện tại không đảm bảo rằng tin giả sẽ không lây lan, và [Reddit] cần chỉnh sửa đáng kể lại cách kiểm duyệt này”.
Reddit từ chối trả lời câu hỏi của trang tin Vice về vấn đề này.
Dòng thông tin là một yếu tố quan trọng trong bất cứ một cơn khủng hoảng nào, và bản thân chúng cũng là một trong nhiều cách nhân loại chống lại được một dịch bệnh bất kỳ: người ta cần biết rõ chuyện gì xảy ra, đâu là nơi an toàn và nên mong chờ điều gì trong tương lai gần. Nhưng quả thực khó phân biệt đâu là tin giả và tin thật trong thời buổi nhiễu nhương.
“Quả thực là câu hỏi khó, vì nhiều lý do khác nhau”, Theresa MacPhail, nhà nhân y học, trợ lý giáo sư tại Viện Công nghệ Stevens, tác giả cuốn sách về bệnh lý liên quan tới đại dịch H1N1, nói trong một email gửi Vice.
“Người ta cần thông tin được cập nhật thường xuyên, thứ được chuyên gia y học gọi là ‘báo cáo tình hình’, và cần thông tin cơ bản về triệu chứng, điều nên làm để ngăn lây lan và làm gì khi nghĩ rằng mình đã nhiễm bệnh. Những thông tin này nên tới từ các chuyên gia và những kênh báo chí khoa học chủ chốt”.
>> Chuyên gia Việt Nam nói gì về Covid-19?
Bệnh dịch mới mang theo những chướng ngại vật rất riêng, đó là việc các chuyên gia tìm thấy thông tin mới mỗi ngày, và mọi thứ tiến triển rất nhanh. Ai cũng có thể sai, và thông tin mới liên tục xuất hiện khi khoa học gấp rút tiến hành nghiên cứu.
“Luồng thông tin liên tục được cập nhật trong tình cảnh cấp bách cũng có những vấn đề của riêng nó, bởi lẽ nhiều báo cáo khoa học lâm sàng vẫn chưa được kiểm chứng. Việc chia sẻ thoải mái những thông tin này có lợi cho khoa học nhưng lại có hại cho việc kiểm soát thông tin”, cô MacPhail nói. Đa số người không hiểu biết về khoa học sẽ không biết sàng lọc thông tin mới. “Tôi đã tận mắt thấy những chuyên viên thống kê giỏi giang nhưng không hiểu biết nhiều về dịch tễ học đã tính sai tỷ lệ nhiễm và tử vong của dịch bệnh”.
Chuyên gia MacPhail nói thêm rằng có khác biệt lớn giữa thông tin sai lệch và thông tin đánh lạc hướng, và rằng chúng ta phải chống lại cả hai loại tin này. Cộng đồng phải đặt niềm tin vào các chuyên gia y tế, những người đưa ra thông tin chính xác nhất. Một khi niềm tin này sụp đổ, khó có thể lấy lại những gì đã mất.
“Chúng ta đã thấy điều gì xảy ra khi niềm tin đã mất, tỷ lệ tiêm phòng giảm mạnh và các nguy cơ nhiễm bệnh tăng vọt”, cô MacPhail nhận định.
Cô cũng khen Reddit vì đã kịp thời cách ly được r/Wuhan_flu, không để tin giả và lo lắng lan trên diện rộng. “Nhưng tôi cũng nghĩ thêm rằng các tổ chức y tế phải tìm được cách thức liên lạc hiệu quả hơn với cộng đồng”, cô MacPhail nói.
“Họ đều đang sử dụng những cách thức liên lạc cũ, họ cần nhấn mạnh vào những nền tảng như mạng xã hội và tìm cách để thông tin truyền ra ngoài hiệu quả nhất có thể, dễ hiểu nhất có thể”.