Những thứ xuất hiện hàng ngày trên Bảng tin (News Feed) của chúng ta đều có sự tham gia của thuật toán. Từ nội dung, cách thức thông tin xuất hiện trên Bảng tin cho đến những gợi ý kết bạn,… tất cả đều đã được Facebook nghiên cứu kỹ lưỡng để khiến mạng xã hội này trở nên gây nghiện với người dùng hơn.
Tác động của Facebook và thuật toán lên người dùng thậm chí còn kinh khủng hơn khi những tài liệu nội bộ của công ty được Frances Haugen - một cựu nhân viên Facebook, công bố cho The Wall Street Journal (WSJ) và Thượng Viện Mỹ trong thời điểm gần đây.
CEO Facebook Mark Zuckerberg điều trần trước Quốc hội Mỹ năm 2018 sau bê bối Cambridge Analytica (Ảnh: WSJ)
Frances Haugen có nhiều năm làm việc về chuyên ngành thuật toán và tự nhận có kiến thức nền tảng về "quản lý sản phẩm theo thuật toán". Trong cuộc phỏng vấn với WSJ ngày 3/10 và điều trần trước Thượng viện Mỹ ngày 5/10, bà liên tục nhấn mạnh thuật toán của Facebook được thiết kế để hiển thị cho người dùng những nội dung mà họ có xu hướng tương tác nhiều nhất.
"Điều này dẫn đến nhiều vấn đề với Facebook, như làm gia tăng thông tin sai lệch và nhiều nội dung độc hại khác", Haugen nói. "Facebook thừa hiểu nếu làm cho thuật toán an toàn hơn, mọi người sẽ dành ít thời gian hơn trên nền tảng và bấm vào ít quảng cáo hơn, dẫn tới doanh thu giảm đi".
Thuật toán Facebook là gì?
Trong bài báo đăng trên tạp chí Time năm 2015, Giám đốc Sản phẩm Facebook Chris Cox từng cho biết, thuật toán cho News Feed là điều cần thiết vì có quá nhiều thông tin hiển thị đến người dùng.
Thuật toán của Facebook được thiết kế để hiển thị cho người dùng những nội dung mà họ có xu hướng tương tác nhiều nhất (Ảnh: The Verge)
Có thể liên tưởng thuật toán với công thức nấu ăn, trong đó nguyên liệu là đầu vào và món ăn là đầu ra. Với trường hợp của Facebook và các mạng xã hội khác, người dùng và hành động của họ - những gì họ chia sẻ, tương tác - là đầu vào. Còn những gì mạng xã hội hiển thị, có thể là bài đăng từ bạn bè hay nội dung quảng cáo về sản phẩm nào đó, là kết quả đầu ra.
Mặt tốt, các thuật toán sẽ cá nhân hóa Bảng tin để giúp người dùng khám phá những người bạn mới và nội dung mới, phù hợp với sở thích của họ dựa trên hoạt động trước đó. Nhưng mặt xấu, như Haugen và các chuyên gia khác chỉ ra, là nguy cơ khiến họ tiếp xúc với nội dung độc hại hoặc chứa thông tin sai lệch. Những nội dung này có thể giữ mọi người ở lại lâu hơn, từ đó giúp Facebook kiếm nhiều tiền hơn bằng cách hiển thị nhiều quảng cáo hơn.
Cách để không bị chi phối bởi thuật toán khi sử dụng Facebook
Theo cây viết chuyên về công nghệ Brian Barrett của Wired, bạn hoàn toàn có thể loại bỏ sự chi phối bởi thuật toán khi sử dụng Facebook nếu muốn bằng cách sử dụng một tuỳ chọn có sẵn trên mạng xã hội này (nhưng rất ít người biết đến).
Đây là những gì sẽ diễn ra khi bạn sử dụng Facebook mà không qua thuật toán (Ảnh: Wired)
Nói một cách công bằng, Facebook không ẩn tùy chọn này. Tuy nhiên, bạn sẽ mất một chút thời gian để sử dụng tính năng này vì nó được "che chắn" khá kỹ.
- Với người dùng Facebook nền tảng máy tính:
Với người dùng Facebook nền tảng website (máy tính), bạn hãy nhìn vào góc trái màn hình, nơi Facebook cung cấp một loạt tuỳ chọn. Tại đây, bạn hãy nhấn "Xem thêm" để Facebook hiển thị hết tất cả tuỳ chọn
Tiếp đến, bạn hãy nhấn vào tuỳ chọn "Gần đây nhất"
- Với người dùng Facebook nền tảng smartphone:
Với người dùng Facebook nền tảng smartphone, tại giao diện chính của ứng dụng bạn hãy ấn chọn phần Menu (biểu tượng 3 gạch)
Tại đây, bạn hãy ấn vào tuỳ chọn "Gần đây và yêu thích"
Sau khi bạn chọn sử dụng tính năng này, Facebook sẽ hiển thị bài đăng theo thứ tự thời gian đăng tải chứ không còn dựa vào thuật toán.