Cuộc hội thoại của chàng trai và thiền sư
Có một thanh niên nọ đến thỉnh giáo một thiền sư phải làm sao để làm người. Vị thiền sư nói: "Cậu nhìn ta, rồi lại nhìn lại bản thân mình, sẽ biết làm thế nào để làm người."
Thanh niên kia hỏi lại: "Con phải nhìn thầy như thế nào ạ?"
Thiền sư đáp: "Cậu nhìn xem ta có mấy cái đầu, mấy con mắt, mấy cái tai, mấy cái mũi, mấy cái miệng, mấy bàn tay, mấy cái chân."
Thanh niên kia trả lời: "Đại sư, mỗi một người bình thường đều có một cái đầu, hai con mát, hai cái tai, một cái mũi, một cái miệng, hai bàn tay, hai cái chân, thầy cũng như thế ạ."
Thiền sư hỏi: "Vậy đầu, mắt, tai, mũi, miệng, tay, chân, chúng chủ yếu dùng vào việc gì?"
Người thanh niên trả lời: "Đầu chủ yếu dùng để tư duy, mắt chủ yếu để nhìn, tai chủ yếu để nghe, mũi chủ yếu để hô hấp, miệng chủ yếu dùng để nói và ăn cơm, tay chủ yếu dùng để cầm đồ vật còn chân thì chủ yếu dùng để đi."
Thiền sư nghe xong trả lời: "Con người dùng não bộ trên đầu để tư duy về vạn sự, vạn vật trên đời, thứ mà con người cần nhất là sử dụng bộ não để sống, não bộ chèo lái, làm chủ đời người, con người chỉ có một bộ não, thế nên việc gì cũng phải suy nghĩ thật kỹ sau đó mới hành động, hành động lời nói đều phải thận trọng, như thế mới có thể nắm bắt được nhân sinh.
Con người có hai con mắt, chúng đặt song song nhau để nó với chúng ta rằng nên bình đẳng trong cách nhìn người và tĩnh tâm trong cách nhìn vật, con người nhất định phải mở mắt, nhìn bốn phương tám hướng mới có thể nhìn rõ trời đất, thế giới bên ngoài.
Con người có hai cái tai, một tai ở bên phải, một tai ở bên trái, chúng nhắc nhở ta phải lắng nghe từ cả hai phía, không nên chỉ nghe những lời nói từ một bên, như thế mới có thể hiểu được nhân gian thế sự một cách chuẩn xác.
Con người có một cái mũi, hai lỗ mũi, dựa vào đó để hít thở không khí trong lành và thở ra độc khí trong cơ thể, trong tâm hồn.
Con người có một cái miệng, nó không chỉ dùng vào việc ăn cơm mà còn dùng để nói chuyện. Con người đều phải nếm trải đủ đắng cay mặn ngọt trên đời, mới có thể hưởng thụ được cuộc đời thực sự; đồng thời, bệnh cũng từ miệng mà ra, họa từ miệng mà vào, nó nhắc nhở chúng ta phải thận trọng khi nói năng, thận trọng khi làm người, như thế mới có được cuộc sống nhẹ nhàng, ổn định.
Con người có hai bàn tay, một bàn tay để lao động sáng tạo, một bàn tay để nắm bắt cơ hội, con người phải nắm bắt cơ hội, thời cơ, tạo ra của cải vật chất, cuộc đời mới trở nên tốt đẹp.
Con người có hai cái chân, không chỉ dùng vào việc đi con đường mà người khác đã đi, quan trọng hơn, chúng ta phải dùng nó để tạo ra con đường nhân sinh của riêng mình, như thế bức tranh cuộc đời phía trước mới có thể rộng rãi, khoáng đạt."
Chàng trai trẻ như được gỡ nút thắt trong lòng, hào hứng nói: "Đại sư, nghe thầy nói một hồi, con thực sự đã được ngộ ra rất nhiều."
Thiền sư bình tĩnh hỏi: "Vừa rồi cậu đã có thể nhìn thấy vẻ ngoài của ta, bây giờ cậu đã có thể nhìn thấy nội tạng của ta chưa?"
Thanh niên kia trả lời thật lòng: "Chưa ạ."
Thiền sự thần thái trang trọng nói: "Ta có một trái tim, nó có hai ngăn và nó lúc nào cũng nhắc nhở ta rằng, làm gì cũng không được phép chỉ nghĩ đến mình mà phải nghĩ cả cho người khác, như thế việc mình mong muốn mới có thể thực hiện được.
Ta có hai lá phổi, nó nhắc nhở ta sống trên đời phải chân thành giao lưu, mở rộng các mối quan hệ với người khác, dùng tấm lòng để đối đãi tấm lòng, như thế tâm mới cân bằng, khí mới hài hòa, mọi việc sẽ dần được như ý.
Ta có một cái bao tử, nó vừa phải hấp thụ những thứ tốt đẹp vừa phải tiêu hóa cả những thứ không tốt, như thế mới có thể sống khỏe mạnh.
Ta có phần ruột gấp khúc quanh co, nó tồn tại để nhắc ta rằng đường đời luôn gập ghềnh khúc khuỷu, nên có gặp phải thử thách, trở ngại cũng không sợ hãi, có như thế đường ta đi mới có thể dài hơn.
Nội tạng của ta còn có nhiều bộ phận quan trọng khác cấu thành, chúng là những thứ không thể thiếu trong sinh mệnh của ta. Chúng nhắc nhở ta – mỗi một người trong cuộc đời này đều là người đáng quý đối với ta."
Người thanh niên thích thú, mừng rỡ nói: "Đại sư, sự gợi mở của thầy thực sự đã giúp ích cho con rất nhiều."
Thiền sư vẫn bình tĩnh như thường, hỏi: "Cậu có thể nhìn thấy bộ dạng của ta, vậy bây giờ, cậu có thể nhìn rõ bộ dạng của mình không?"
Chàng trai thành thật đáp: "Không ạ."
Thiền sư tiếp tục nói: "Đúng vậy, con người có thể nhìn thấy bề ngoài của người khác nhưng khó nhìn thấu nội tâm của họ. Cậu có thể nhìn thấy bộ dạng của người khác nhưng khó nhìn rõ bộ dạng của mình, làm người không dễ mà."
Người thanh niên hỏi: "Đại sư, vừa rồi thầy nói với con rất nhiều đạo lý làm người, thầy có thể nói cho con biết điểm quan trọng nhất trong việc làm người là gì không?"
Thiền sư đáp: "Không phải ngay từ đầu ta đã nó với cậu rồi sao?"
Chàng trai băn khoăn hỏi lại: "Thầy nói gì với con ạ?"
Thiền sư trả lời: "Cậu nhìn ta, rồi lạ nhìn lại mình, sẽ biết làm thế nào để làm người."
Chàng trai lúc này mới ngộ ra tất cả, vui vẻ nói với thiền sư: "Vâng ạ, đầu tiên là nhìn thấu người khác, nhận thức rõ về bản thân, nghiêm túc làm người, đó chính là trí tuệ một đời."