Lễ giao thừa (lễ trừ tịch) là lễ quan trọng nhất trong dịp Tết Nguyên đán. Lễ trừ tịch thường được tiến hành vào giờ chính Tý, tức đúng 12 giờ đêm hôm 30 tháng Chạp. Theo quan niệm dân gian, dâng hương vào giây phút chuyển giao giữa giờ khắc cuối cùng của năm cũ và giờ khởi đầu của năm mới sẽ đem bỏ hết những điều xấu của năm cũ để đón những điều tốt đẹp của năm mới sắp đến.
Không chỉ vậy, cúng giao thừa còn là để rước ông bà tổ tiên của chúng ta về chơi lễ Tết, nhìn con cháu sum vầy vui vẻ bên gia đình.
Theo truyền thống người Việt, các gia đình thường chuẩn bị 2 mâm cúng giao thừa: một mâm trong nhà, một mâm đặt ngoài cửa chính để cúng các vị thần.
1. Mâm cúng ngoài trời
Mâm cúng ngoài trời thường có: mâm ngũ quả, hương, hoa, đèn (nến), muối, gạo, trà (rượu), giấy tiền vàng mã, gà trống luộc, xôi...
Với lễ cúng giao thừa ngoài trời, mâm lễ chỉ nên đặt ở hướng Bắc hoặc là hướng Đông tùy theo từng gia đình. Sở dĩ như vậy vì hướng Bắc là hướng để cúng Thượng Đế còn hướng Đông để cúng Thiên Tử là vua.
Sau khi cúng, muối được dùng để rắc xung quanh nhà và rót rượu để trừ tịch, tức trừ tà ma.
2. Mâm cúng trong nhà
Mâm cúng trong nhà thường là một mâm cỗ mặn với các món khác nhau tuỳ theo vùng miền. Mâm cỗ miền Bắc thường có bát giò heo hầm măng lưỡi lợn, bát bóng thả, bát miến, bát mọc, đĩa giò lụa, đĩa chả quế, đĩa thịt gà, đĩa thịt heo. Người miền Trung thường cúng giao thừa bằng bánh chưng, bánh tét, giò lụa, gà bóp rau răm, thịt heo luộc, giá chua... Người miền Nam lại cúng bằng bánh tét, canh măng, thịt kho tàu, chả giò, nem, gỏi tôm thịt.
Mâm cúng trong nhà (Ảnh minh hoạ)
Khi cúng giao thừa trong nhà, tất cả các thành viên trong gia đình đứng trang nghiêm trước bàn thờ, khấn tổ tiên để xin được các cụ phù hộ độ trì trong năm mới, cầu an khang thịnh vượng, sức khỏe tốt.