Khủng long bay (Pterizard) là những gã khổng lồ chiếm giữ bầu trời trong thời kỳ khủng long, đặc biệt là vào cuối kỷ Phấn trắng, kích thước của chúng ngày càng trở nên to lớn, nhưng số lượng loài lại ngày càng ít đi. Các nhà cổ sinh vật học Canada gần đây đã phát hiện và đã đặt tên cho một loài pterizard mới với sải cánh dài tới 10 mét.
Bắc Mỹ luôn được xem là khu vực tồn tại rất giàu tài nguyên hóa thạch cổ sinh vật học, và một số lượng lớn hóa thạch đã được tìm thấy ở Hoa Kỳ và Canada. So với hóa thạch khủng long, thì trên thực tế có ít hóa thạch Pterizard được tìm thấy ở Bắc Mỹ, đặc biệt là ở Canada. Mãi cho đến năm 1972 rằng các nhà khảo cổ phát hiện một số hóa thạch của khủng long bay thuộc họ Azhdarchidae tại Alberta, Canada. Đây là lần đầu tiên những hóa thạch của Pterizard được phát hiện ở Canada.
Albert nơi tìm thấy hóa thạch.
Ban đầu, các nhà cổ sinh vật học cho rằng những mẫu hóa thạch này thuộc về loài Quetzalcoatlus, đây cũng là loài thành viên của họ Azhdarchidae, một họ thằn lằn bay không răng có cổ dài. Sải cánh lên đến 10m, cao 4.8 - 5.5m, nặng từ 210–250 kg. Nhưng nhà cổ sinh vật học Michael Habib tại Đại học Nam California lại cho rằng những mẫu hóa thạch này đến từ một loài Pterizard hoàn toàn mới.
Nhà cổ sinh vật học Michael Habib tại Đại học Nam California.
Các nhà cổ sinh vật học đang khám phá hóa thạch.
Năm 1992, các nhà cổ sinh vật học đã phát hiện ra một hóa thạch Pterizard (số hiệu: TMP 1992.83) trong hệ tầng Dinosaur Park Formation ở Canada. Hóa thạch bao gồm một bộ xương sau sọ, thuộc về một cá thể chưa hoàn toàn trưởng thành. Sau đó, các nhà cổ sinh vật học đã phát hiện ra nhiều mẫu hóa thạch khác của loài này, nhưng hầu hết trong số chúng đều là những mảnh nhỏ và vỡ vụn.
Hóa thạch Pterizard được tìm thấy ở Alberta.
Trong vòng 15 năm, các nhà cổ sinh vật học đã phát hiện ra rất nhiều hóa thạch của các loài thuộc họ Azhdarchidae tại Pháp, Hungary, Romania, Morocco và những nơi khác. Những hóa thạch này đã cung cấp nhiều tài liệu để nghiên cứu tính đa dạng sinh học của họ Azhdarchidae. Đồng thời, các nhà cổ sinh vật học cũng có cơ hội quan sát các đặc điểm về bộ xương và đo các hóa thạch để hiểu rõ hơn về các loài thuộc chi Quetzalcoatlus.
Habib đã kiểm tra các hóa thạch được phát hiện vào năm 1992 khi đến thăm Bảo tàng Cổ sinh vật học Hoàng gia Taylor ở Canada. Từ những mẫu hóa thạch được bảo tồn, nhà cổ sinh vật học phát hiện trên đó có rất nhiều dấu răng, thậm chí còn có cả những chiếc răng bị mặc kẹt trong các mẫu hóa thạch. Theo những đánh giá ban đầu thì những chiếc răng và vết răng này xuất hiện sau khi con thằn lằn bay này đã chết và chủ nhân của chúng thuộc về một loài khủng long Dromaeosaurus cỡ nhỏ.
Khi so sánh các đốt sống được phát hiện với loài Quetzalcoatlus, các nhà cổ sinh vật học xác định rằng các đặc điểm giải phẫu của chúng hoàn toàn khác nhau và hiển nhiên chúng đại diện cho hai loài khác nhau. Theo hóa thạch Pterizard được phát hiện vào năm 1992, các nhà cổ sinh vật học suy đoán rằng sải cánh của nó đạt tới 5 mét , nhưng một hóa thạch khác được giữ trong bảo tàng (số TMP 1980.16.1367) thì lại có kích thước lớn hơn. Do quá trình bảo quản những mẫu hóa thạch này vẫn chưa được xác định rõ ràng, nên nhiều mẫu hóa thạch trong đó ban đầu được cho là thuộc về xương chân, nhưng nghiên cứu cho thấy chúng lại là những đốt sống cổ của loài này, với chiều dài khoảng 0,5 mét. Theo hóa thạch này, sải cánh của loài Pterizard mới này đạt tới 10,5 mét.
Mẫu hóa thạch bị nhầm thành hóa thạch của xương đùi.
Hình ảnh phục hồi của loài Pterizard mới với sải cánh dài hơn 10 mét.
Vào tháng 9 năm 2019, các nhà cổ sinh vật học đã xuất bản một bài nghiên cứu trên Tạp chí Cổ sinh vật học Journal of Vertebrate với tên "Cryodrakon boreas, gen. et sp. nov., a Late Cretaceous Canadian azhdarchid pterosaur" và đặt tên cho loài mới này là Cryodrakon boreas.
Trong đó, "Cry" trong tiếng Hy Lạp cổ có nghĩa là băng giá, lạnh lẽo và "drakon" có nghĩa là rồng. Cryodrakon có nghĩa là loài rồng băng giá, đại diện cho hóa thạch được tìm thấy tại nơi có thời tiết giá lạnh như Canada. "Boreas" có nghĩa là miền bắc, cũng có nghĩa là lạnh.
Hệ tầng Dinosaur Park Formation nơi phát hiện ra mẫu hóa thạch của loài khủng long bay mới này thuộc về kỷ Phấn trắng muộn, từ 76,7 tới 74,3 triệu năm về trước. Mẫu hóa thạch của loài Cryodrakon boreas được tìm thấy ở rìa dưới của hệ tầng, điều này có nghĩa loài này có niên đại khoảng 76 triệu năm trước.
Dinosaur Park Formation là một hệ tầng khác lớn. Những loài khủng long được tìm thấy ở hệ tầng này cũng hết sức đã dạng và phong phú, có thể kể đến như Hesperonychus, Dromaeosaurus, Caenagnathidae, Micropachycephalosaurus,...
Với sải cánh dài hơn 10 mét, Cryodrakon có đầu nhọn, cổ thon, và đôi cánh có màng có thể bay lên bầu trời xanh với sự trợ giúp của luồng không khí nóng. Các nhà cổ sinh vật học cho rằng Cryodrakon chủ yếu ăn cá, nhưng chúng cũng ăn các loài động vật cũng như khủng long cỡ nhỏ. Khi đứng trên mặt đất, những con trưởng thành sở hữu độ cao lên tới 4 mét.
Cryodrakon là một chi của Azhdarchid Pterizard sống trong thời kỳ cuối kỷ Phấn trắng ở Canada ngày nay. Nó chứa một loài duy nhất là Cryodrakon boreas.