Trong 3 thập kỷ qua, Việt Nam luôn được biết tới là một nền kinh tế có triển vọng tốt, thậm chí là tuyệt vời. Sự tăng trưởng ổn định của một nước xuất khẩu đã đưa nhiều người vào tầng lớp trung lưu.
Đại dịch Covid-19 là một biến cố lớn. Các công ty may mặc bị cắt giảm đơn hàng, các lĩnh vực khác bị sụt giảm xuất khẩu đột ngột, người lao động Việt Nam đang phải chịu đựng những tác động tiêu cực từ mặt trái của nền kinh tế toàn cầu. Suy thoái ở Mỹ và các thị trường lớn khác của Việt Nam đang tác động đến mọi ngõ ngách của nền kinh tế.
Chị Lê Thị Hoa, người bán hoa quả bên ngoài chợ Bến Thành, ngay trung tâm thương mại của Thành phố Hồ Chí Minh, là một trong số những người đang gặp khó.
"Bây giờ mọi người hạn chế ra ngoài đường", chị Hoa, 55 tuổi, đeo khẩu trang và ngồi trên chiếc ghế nhựa cạnh mấy giỏ trái cây trước một nhà hàng hải sản đã đóng cửa nói. "Tôi chỉ có thể bán được khoảng một phần ba so với trước khi có dịch".
Nhiếp ảnh gia: Linh Phạm / Bloomberg
Ông Ralf Matthaes, Giám đốc điều hành Infocus Mekong Research, người đã sống tại Việt Nam từ năm 1994, cho biết: "Việt Nam đã trải qua một "trận sóng thần" chưa từng có trong 30 năm qua. Đây là lần đầu tiên kể từ khi gia nhập cộng đồng kinh tế toàn cầu cách đây hai thập kỷ, Việt Nam mới gặp phải sự đi xuống đáng kể của đà tăng trưởng kinh tế".
Sự sụt giảm đột ngột của tăng trưởng Việt Nam cho thấy tác động kinh tế của dịch bệnh không chừa một ai, ngay cả những quốc gia đã tương đối thành công trong việc ngăn chặn virus. Những nền kinh tế như vậy sẽ không thể trở lại kinh doanh như bình thường chừng nào các nền kinh tế khác cũng có thể bình thường hóa.
Bà Sian Fenner, nhà kinh tế học tại Oxford Economics, người Singapore, dự báo thương mại toàn cầu sẽ giảm 8% vào năm 2020. "Các nước định hướng xuất khẩu sẽ vẫn dễ bị tổn thương".
Vào tháng 4, xuất khẩu của Việt Nam đã giảm mạnh 14% so với một năm trước đó, tiếp theo là giảm 12,4% trong tháng 5 do thương mại toàn cầu chựng lại, theo Tổng cục Hải quan Việt Nam. Trong 7 tháng đầu năm, xuất khẩu chỉ tăng 1,5% so với mức tăng 8% của cùng kỳ năm ngoái.
Mặc dù vậy, các nhà lãnh đạo Việt Nam không có dấu hiệu bỏ cuộc với việc thúc đẩy kinh tế. Việt Nam đã ký kết hơn một chục hiệp định thương mại trong những năm gần đây và biến quốc gia này trở thành thỏi nam châm thu hút đầu tư nước ngoài.
Chính phủ hiện đang vật lộn với dịch bệnh bùng phát ở Đà Nẵng - đã lan 14 tỉnh và thành phố. Trước đó, Việt Nam chưa ghi nhận trường hợp tử vong do Covid-19 nào cho đến tận ngày 31/7, và điều đó đã nhận được sự tôn trọng của cộng đồng quốc tế. Việt Nam xác nhận 1.029 trường hợp nhiễm Covid-19 và 27 trường hợp tử vong tính đến ngày 25/8 trong bối cảnh vẫn cho phép các doanh nghiệp sản xuất tiếp tục hoạt động.
Những người dân đeo khẩu trang chờ đợi tại một địa điểm xét nghiệm virus Covid-19 ở Hà Nội vào ngày 13/8. Nhiếp ảnh gia: Nhạc Nguyễn / AFP qua Getty Images
Mặc dù Việt Nam có tình hình khả quan hơn so với các nền kinh tế khác ở châu Á- nơi mà dịch bệnh vẫn đang hoành hành, việc phụ thuộc vào thị trường nước ngoài và ngành du lịch đang phát triển cũng khiến người dân, doanh nghiệp bị tác động bởi diễn biến toàn cầu.
Trong những năm gần đây, Việt Nam đã trở thành một bánh răng then chốt trong chuỗi cung ứng toàn cầu, thu hút Intel, Samsung và LG, cũng như các nhà sản xuất bảng điều khiển năng lượng mặt trời và nhà sản xuất hàng may mặc. Xuất khẩu của Việt Nam năm 2019 đạt 264,3 tỷ USD - tăng gấp 4 lần kể từ năm 2008. Lương trung bình hàng năm tăng từ 1.154 USD lên khoảng 2.800 USD trong giai đoạn đó, theo số liệu của chính phủ.
Tốc độ tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam sang Hoa Kỳ đã chậm lại trong nửa đầu năm 2020 so với cùng kỳ năm ngoái. Nhiều lĩnh vực bị ảnh hưởng nặng nề, chẳng hạn như hàng dệt may, sử dụng hàng triệu lao động trình độ thấp. Đơn vị của Samsung tại Việt Nam đã điều chỉnh dự báo xuất khẩu năm 2020 còn 45,5 tỷ USD, giảm 13,5 tỷ USD so với năm 2019, theo Bộ Công Thương.
Trong khi đó, ngành du lịch, chiếm khoảng 9% nền kinh tế, đã giảm 55,4% doanh thu trong 7 tháng đầu năm. Do sự gia tăng mạnh mẽ của các nhà sản xuất và khách sạn trước khi có dịch, gần một phần ba dân số - 31 triệu lao động - đã chịu tác động tiêu cực trong quý 2.
Tác động tiêu cực của kinh tế toàn cầu càng trở nên trầm trọng hơn khi nền kinh tế bị ngưng trệ trong phần lớn tháng 4 và các hạn chế trong bối cảnh bùng phát mới.
Ông Fred Burke, đối tác quản lý của công ty luật Baker McKenzie ở Thành phố Hồ Chí Minh cho biết, khi hàng triệu công nhân không có việc làm, một số chính quyền địa phương lo lắng về khả năng bất ổn xã hội.
Nhiếp ảnh gia: Manan Vatsyayana / AFP qua Getty Images
Theo Infocus Mekong Research, với sự gián đoạn này, niềm tin của người tiêu dùng đang ở mức thấp nhất trong 25 năm. 2/3 cư dân Việt Nam đang trì hoãn hoặc quyết định không thực hiện các giao dịch mua lớn. Công ty nghiên cứu cho biết, 63% người Việt Nam đang cân nhắc vay ngân hàng khi họ tìm kiếm giải pháp tài chính.
"Mọi người đều tiết kiệm và chúng tôi cũng hạn chế đi ra ngoài", Bùi Viết Nam, 34 tuổi, Giám đốc điều hành của một nhà sản xuất hàng may mặc tại Thành phố Hồ Chí Minh cho biết. "Thu nhập ngày càng đi xuống và mọi người đang nghĩ đến cách kiếm thêm tiền thông qua việc bán đồ trực tuyến hoặc kiếm thêm một công việc bán thời gian. Đó là một trạng thái mới".