NSƯT Diệu Hiền năm nay 76 tuổi. Thời xuân sắc, từ trước 1975 đến gần cuối thập niên 1980, bà từng là đào võ lẫy lừng trên sân khấu cải lương Việt Nam. Trong thời hoàng kim của mình, dẫu vinh quang nhưng bà cũng đã trải qua nhiều thăng trầm.
Không chỉ có một chuyện tình đẹp và buồn với danh ca Út Hậu - cháu ruột Út Trà Ôn, NSƯT Diệu Hiền còn từng suýt chết trong một đám cháy khủng khiếp trên đường đi diễn.
Đệ nhất đào võ cải lương Việt Nam - người thầy đáng kính của NSƯT Vũ Linh
NSƯT Diệu Hiền sinh ra trong một gia đình nghèo và đông con tại Bạc Liêu. Từ nhỏ bà theo mẹ lên Sài Gòn sinh sống. Vì đam mê cải lương nên bà tìm mọi cách tầm sư học đạo. Một trong những người thầy của bà là danh ca lẫy lừng Út Trà Ôn.
Khởi đầu bà đóng đào thương rất thành công, nhưng duyên nghề đưa đẩy bà nổi danh với những vai đào võ. Bà ghi dấu ấn trong các vai nữ tướng như vai Nhuỵ Kiều vở "Nhuỵ kiều tướng quân" hay vai Bùi Thị Xuân vở "Nữ tướng cờ đào".
Với vai đào võ, bà thuyết phục khán giả bởi lối ca diễn làm toát lên khí chất người nữ anh hùng bằng những điệu bộ và thần thái oai dũng, các thế võ dứt khoát, đẹp mắt cùng giọng ca lạ lẫm. Bà thành công đến mức được đồng nghiệp và khán giả phong tặng là Đệ nhất đào võ của cải lương Việt Nam.
Nổi tiếng nhưng NSƯT Diệu Hiền vốn dĩ là người khiêm tốn nên bà ít khi dám nhận mình là thầy của ai. Tuy nhiên, bà rất tự hào thừa nhận mình là người khai tâm nghề cho NSƯT Vũ Linh.
Theo ký ức của NSƯT Diệu Hiền, NSƯT Vũ Linh là một tài năng nhưng bướng bỉnh. Như cái duyên trời định, hồi trẻ anh sống gần NSƯT Diệu Hiền. Quan sát cậu trai trẻ Vũ Linh, bà khuyên anh nên theo phong cách cải lương Hồ Quảng nhưng Vũ Linh cãi, không nghe lời.
NSƯT Diệu Hiền vừa hăm doạ, vừa khuyên răn, sau cùng Vũ Linh mới chịu luyện ca Hồ Quảng và anh rực sáng trở thành một ngôi sao hàng đầu được khán giả và người trong nghề xưng tôn "Ông hoàng cải lương Hồ Quảng".
Thế nên, với Vũ Linh, NSƯT Diệu Hiền vừa là người thầy vừa là người mẹ tinh thần ngay từ lúc anh còn vô danh đến khi trở thành một tài danh của sân khấu cải lương Việt Nam.
Suýt chết trong đám cháy và giấc mơ kỳ lạ
Sau năm 1975, có một thời gian NSƯT Diệu Hiền về đầu quân cho đoàn cải lương Hương Tràm. Đoàn lúc ấy, chủ yếu diễn phục vụ bà con vùng sâu vùng xa khu vực Cà Mau, Bạc Liêu.
Thời điểm kinh tế còn thiếu thốn, đường bộ chưa được xây dựng nhiều, địa hình miền Tây nhiều kênh rạch nên các đoàn di chuyển chủ yếu bằng ghe và tàu. Một hôm đoàn Hương Tràm của Diệu Hiền diễn tại Cái Nước.
Theo lẽ, nghệ sĩ sẽ được lên bờ ở nhà dân hoặc trụ sở nhà nước nhưng Diệu Hiền sợ đom đóm hay xuất hiện trên bờ vào ban đêm nên bà quyết định ngủ dưới tàu.
Mỗi lần NSƯT Diệu Hiền xuất hiện trên truyền hình, các thế hệ nghệ sĩ sau này đều háo hức xin chụp hình cùng tiền bối.
Bà ngủ trong khoang chính, còn người lái tàu ngủ sau lái. Trong lúc Diệu Hiền đang ngủ thì bà nằm mơ thấy ông bụt hiện ra nói: "con hãy thức dậy, coi chừng chết chìm". Bà choàng tỉnh thì thấy nước tràn vô ghe. Lúc đó trời rất tối.
Bà kêu cứu thì vài ba nghệ sĩ ngủ nhà dân gần đó tiếp ứng. Người lái tàu và anh em nghệ sĩ đổ dầu vào máy để bơm nước ra khỏi tàu. Vì quá cấp bách và hồi hộp nên họ để dầu chảy tràn ra ngoài.
Trong lúc mọi người loay hoay hút nước thì lái tàu vô tình chụp cây đèn dầu. Vì quá nóng, ông quăng cây đèn gần ngay vị trí Diệu Hiền đang đứng. Trong khi đó dầu đã tràn dưới sàn, bắt lửa bỗng bùng lên dữ dội.
Mọi người hốt hoảng phóng xuống sông bơi vào bờ. NSƯT Diệu Hiền còn kẹt cứng trong đám cháy.
Người dân trên bờ không biết còn người trong tàu, sợ đám cháy bắt lên nhà nên chặt dây đẩy tàu ra ngoài sông mang theo NSƯT Diệu Hiền...
Bà hồi tưởng: "Lúc đó tôi mới chia tay Út Hậu nên trong lòng còn đau buồn lắm. Rồi đám cháy bất thần ập đến bao vây khiến tôi nghĩ mình không thể thoát được. Tôi nói, thôi vĩnh biệt Út Hậu, từ đây ta không còn oán trách gì nhau nữa".
Thế rồi một lúc sau, các nghệ sĩ trên bờ sực nhớ trong tàu còn NSƯT Diệu Hiền. Mọi người kêu la thảng thốt. Ai đó đã kêu: "Chị Hiền ơi, chị chết thì mẹ già và con gái chị ai lo, chị Hiền ơi..."!
Nghe đến mẹ và con gái, bà choàng tỉnh. Bản năng sinh tồn trỗi dậy. Bà lao ra mũi tàu. Thế nhưng cửa tàu đóng kín. Bà dùng hết sức lực để đạp bung cánh cửa.
Cánh cửa bật ra. Bà vừa phóng xuống nước thì thùng xăng bên trong nổ một tiếng vang dội. Bà lặn một hơi dài. Lúc bà ngoi lên thì lửa vẫn cháy rực trên mặt sông do dầu chảy lênh láng mặt nước.
Bà ráng sức lặn thêm một hơi nữa vào tới bờ. Tới nơi, bà kiệt sức ngã quỵ. Nam diễn viên chuyên đóng kép độc chạy tới bồng bà trên tay đi cấp cứu. Trong lúc nửa mê nửa tỉnh, Diệu Hiền chỉ còn nghe được một câu: "Trời ơi, da thịt chị Diệu Hiền dính vào người tôi nè bà con ơi..."!
NSƯT Diệu Hiền với đàn em NSƯT Thành Lộc.
NSƯT Vũ Linh ngất xỉu, khóc tức tưởi thương... thầy!
NSƯT Diệu Hiền được đưa vào bệnh viện huyện cấp cứu. Đó là thời kỳ y tế Việt Nam còn thiếu thốn mọi bề. Vì bỏng da nặng nên bà phải chịu cảnh trần truồng. Thiết bị y tế không đủ nên bà phải nằm trên lá chuối non để da được mát.
Lãnh đạo đoàn Hương Tràm hỏi thăm bệnh tình Diệu Hiền nhưng bác sĩ cũng không thể trả lời khi nào bà hồi phục.
Tin tức Diệu Hiền bị thương nặng theo các tuyến xe đò lan truyền về Sài Gòn. Dần dần đến tai Vũ Linh. Lúc đầu, anh nghĩ do ở Cà Mau mời anh về hát, anh không nhận lời nên họ tung tin đồn như thế, khiến anh lo cho thầy Diệu Hiền mà xuống. Đến khi anh biết sự thật thì rất bàng hoàng và xót xa. Ngay lập tức anh chạy xuống Cái Nước.
NSƯT Diệu Hiền nhớ rõ khoảnh khắc ấy. Bà kể: "Vũ Linh vào bệnh viện gặp tôi, thấy tôi trần truồng nằm trên lá chuối, hắn ngất xỉu. Tỉnh lại hắn khóc quá trời. Tôi nói hãy mạnh mẽ lên không được khóc, hắn vẫn khóc. Hắn ôm tôi, tôi ngăn lại vì sợ dơ. Hắn nói hãy cứ kệ em, kệ em".
Sau đó, Vũ Linh đã ở lại nấu cho bà từng bữa ăn, chăm sóc bà từng ly từng tý. Dần dần sức khoẻ của bà hồi phục nhưng cánh tay trái bị cháy nặng thành tật.
Điều đó khiến bà suy nghĩ rất nhiều về việc bỏ nghề. Thế nhưng tình yêu nghệ thuật cháy bỏng cùng sự động viên của người thân tạo động lực cho bà tiếp tục. Bà luyện tập chăm chỉ để cánh tay hồi phục và tiếp tục toả sáng trên sân khấu cho đến khi tuổi già sức yếu.
Giờ đây, NSƯT Diệu Hiền gần như giã từ sự nghiệp nhưng thi thoảng bà xuất hiện trên truyền hình. Ai ghé qua Viện dưỡng lão nghệ sĩ thăm bà sẽ được nghe tiếng hát của bà. Dù tuổi cao nhưng tiếng hát ấy vẫn truyền cảm như xưa!
Dù tuổi cao nhưng thỉnh thoảng NSƯT Diệu Hiền vẫn xuất hiện trên truyền hình, hỗ trợ thế hệ con cháu trong các tiết mục quan trọng...