Lời răn dạy của Đức Phật chỉ đường dẫn lối để ta khơi thông những khuynh hướng tự hủy hoại này. Chỉ cần ghi nhớ những khái niệm đơn giản dưới đây, ta sẽ có cho mình một bộ nguyên tắc hướng dẫn có thể giải quyết vô số thách thức mà thế giới hỗn loạn áp đặt lên ta.
Vô ngã: Buông bỏ bản ngã
Từ bỏ cái tôi được coi là chìa khóa để vượt qua những khổ đau ám ảnh cuộc đời ta. Thế nhưng, đây không phải là điều dễ làm.
Bản ngã ăn sâu vào tiềm thức mỗi người bởi đây là cách để chúng ta tồn tại. Theo tâm lý học tiến hóa, bản năng và tư duy phát triển để giúp con người điều hướng thế giới phức tạp này. Mục đích của bản ngã là để giúp bạn tồn tại và sinh sản.
Tuy nhiên, ngày nay, nhiều cơ chế nhằm đảm bảo sự sống còn của con người cũng là gốc rễ của khổ đau. Cái tôi khiến ta luôn thèm muốn nhiều hơn, nhưng cũng chính nó khiến ta chịu nhiều đau đớn.
Ta có niềm tin bất diệt vào danh tính cố định của bản thân, nơi mà bản ngã đen xen với nhận thức "tôi là…" của mình. Để thoát khỏi kiểu suy nghĩ này, ta cần nhận ra rằng tâm trí mình đang ở trong trạng thái thay đổi liên tục. Người tu hành gọi đây là trạng thái vô thường.
Cuộc đời là một dòng chảy luôn thay đổi. Bạn không giống mình của vài năm trước, cũng sẽ không giống mình của bây giờ trong tương lai. Khi ấy, mọi chuyện đều chẳng còn quan trọng nữa.
Ví dụ, thay vì tức tối tranh cãi với đồng nghiệp mỗi khi bất đồng quan điểm, ta có thể gạt bỏ cái tôi để bình tĩnh lắng nghe đối phương, tránh xảy ra xung đột không đáng có.
Giới luật: Tuân thủ các nguyên tắc đạo đức
Trong cuộc sống, chúng ta thường phải đối mặt với các lựa chọn. Một bên đem lại lợi ích, một bên là điều đúng đắn phải làm - chúng ta sẽ chọn cái nào?
Đa số mọi người sẽ chọn cái đầu tiên. Thế nhưng, thế giới sẽ trở nên tốt đẹp hơn nếu ai cũng làm điều đúng đắn. Chẳng hạn, nếu thấy có người đánh rơi ví, hãy nhặt lên và trả lại cho họ thay vì giữ làm của riêng.
Đó chính là giới luật - làm những điều đúng đắn. Đó chính là sống một cuộc đời trong sạch, không nói dối, không trộm cắp. Hãy tôn trọng mọi người, làm điều đúng đắn, giúp đỡ người khác. Khi đó, ta sẽ cảm thấy thanh thản hơn nhiều lần.
Bát nhã - Lĩnh hội trí tuệ thâm sâu
Bát nhã là một thuật ngữ nhà Phật, dùng để chỉ trí tuệ sâu sắc hơn trí tuệ thông thường, nhận thức về cách thức vận hành thực sự của thế giới.
Trí tuệ được coi là một loại bàn đạp. Ở tầng đầu tiên, ta lắng nghe, nghiên cứu và học hỏi. Ở tầng thứ hai, ta bắt đầu suy ngẫm về những điều mình đã tích lũy được. Cuối cùng, ở tầng thứ ba, ta sẽ được giác ngộ.
Điều này có nghĩa là chúng ta cần phải chú tâm học tập, sau đó áp dụng những gì mình học vào thực tế.
Tuy nhiên, trí tuệ thâm sâu cũng chẳng có ích gì nếu ta không thực hành. Nếu hiểu rằng việc theo đuổi những thứ phù phiếm như danh tiếng và số lượt thích trên mạng xã hội chính là nguồn cơn khổ đau, ta sẽ biết phải làm gì để loại bỏ chúng.
Khi còn trẻ, chúng ta thường không biết điều gì là quan trọng. Ta cứ nghĩ rằng chỉ cần kiếm một công việc tốt, được thăng chức rồi có tiền mua nhà, mua xe là đủ. Thế nhưng, đó không phải là hạnh phúc mãi mãi.
Thay vào đó, chúng ta nên tập trung vào những thứ khác. Hãy thoát khỏi guồng quay của ham muốn, dừng việc theo đuổi danh vọng hay khoe mẽ bản thân. Hãy dùng thời gian đó để phát triển bản thân, gần gũi thiên nhiên và cố gắng biến thế giới trở thành một nơi tốt đẹp hơn cho mọi người.
Từ bi: Lòng trắc ẩn
Với một số nhà tu hành, lòng trắc ẩn là chìa khóa để sống một cuộc đời hạnh phúc trên thế giới này. Lòng trắc ẩn là sự thấu hiểu, cảm thông đối với nỗi khổ đau của người khác, cho dù họ là ai.
Để làm được như vậy, cách tốt nhất là đặt mình vào vị trí của người khác. Hầu hết những xung đột ta vẫn thấy trên thế gian này đều là vì đa số mọi người không thể nỗi thống khổ thường ngày của nhau. Họ chỉ nhìn thấy mỗi nỗi đau đớn của bản thân mình.
Giáo lý nhà Phật có hai khái niệm chính về lòng từ bi: karuna và mettla. Karuna là muốn giảm bớt nỗi đau cho người khác, còn mettla là chủ động làm cho người khác hạnh phúc.
Với karuna, ta giúp người khác khi họ gục ngã. Với mettla, ta khiến cuộc đời bình yên của họ thêm hạnh phúc hơn. An ủi khi bạn bè gặp chuyện không vui, mua một quà bất ngờ cho bố mẹ,... - những việc nhỏ bé như vậy cũng sẽ khiến lòng ta an yên hơn.
Hoan hỷ: Niềm vui
Đôi khi, chỉ việc đơn giản như ngắm cơn mưa bất chợt đổ xuống cũng có thể khiến chúng ta cảm thấy vui vẻ và yên bình đến lạ lùng.
Đó chính là ý nghĩa của cuộc sống. Con người sống vì những khoảnh khắc hạnh phúc bé nhỏ như vậy. Chúng giúp ta nhìn nhận mọi thứ dưới một góc độ khác, cho ta sự bình yên trong tâm hồn.
Hoan hỷ được hiểu là niềm vui mừng, hân hoan, hạnh phúc, khi làm một việc gì đó hoặc khi cảm nhận sự thành công của người khác. Nó trái ngược với ghen tị - một loại cảm xúc mang tính chất phá hủy. Thay vì ghen tị với thành công của những người xung quanh, hãy cảm thấy hạnh phúc cho họ. Đây không phải là điều dễ làm, nhưng đáng để chúng ta thử.
Hãy tưởng tượng niềm vui của cha mẹ khi nhìn thấy con mình đi những bước đầu tiên. Ở đó không có sự ích kỷ, chỉ có niềm vui thuần khiết dành cho người khác. Đó chính là cốt lõi của hoan hỷ - trân trọng vận may và những điều người khác làm.
***
Thiền sư nổi tiếng người Thái Lan Ajahn Chah từng nói: "Người học mà không thực hành giống như muôi múc canh. Bạn sẽ không bao giờ biết mùi vị của bát súp. Vì thế, nếu không thực hành thì dù có học đến chết, bạn cũng sẽ không biết tự do có mùi vị thế nào!"
Muốn tận hưởng vị ngọt của tự do, chúng ta phải biết áp dụng những gì mình đã học.
- Vô ngã: Buông bỏ bản ngã. Ngừng theo đuổi danh vọng trên mạng xã hội và những thứ phù phiếm khác.
- Giới luật: Đừng hành động chỉ vì nó có lợi cho bạn. Hãy hành động vì đó là điều đúng đắn nên làm.
- Bát nhã: Cảm thông với người khác, giúp đỡ cả khi họ gặp khó khăn lẫn khi họ đang vui vẻ.
- Hoan hỷ: Tận hưởng những điều nhỏ nhặt. Hạnh phúc thay cho người khác.
(Theo Medium)