Sau chặng bay dài 10 tiếng liên tục, máy bay đã hạ cánh an toàn xuống sân bay quốc tế Sheremetyevo, Thủ đô Moscow. Tập đoàn công nghệ quốc doanh Rostec và Ban tổ chức Triển lãm MAKS 2017 đã cử sẵn một chiếc xe đón riêng mình tôi, lại có hẳn biển tên đàng hoàng. Khổ nỗi, anh tài xế lại không biết nói tiếng Anh nên dọc đường chúng tôi chẳng nói chuyện gì. Kệ, biết chắc anh ấy sẽ đưa mình về khách sạn nên tôi cũng không ngại ngần lên xe, trong bụng thầm nhủ nếu có việc gì thì gọi cho mấy đồng chí học viên quân sự Việt Nam đang ở bên này sẽ lập tức được quân nhà chi viện

Hơn 10h đêm thứ Bẩy mà Moscow vẫn tắc đường, phải mất một lúc xe mới ra được đường cao tốc về Trung tâm thành phố. Điều khiến tôi ngạc nhiên là xe lao vun vút, tốc độ lúc nào cũng 90-100km/h trong khi biển báo chỉ cho phép 80km/h (có đoạn chỉ 70km/h). Tại khách sạn quốc tế, lễ tân nói tiếng Anh rất tốt nên việc nhận phòng suôn sẻ.

Chưa kịp mua Sim điện thoại (Nga) nên đành "nghiến răng" gọi một cú roaming, báo cho các bạn Nga rằng mình đã tới nơi an toàn, lập tức nhận được thông báo 8h30 sáng mai xe đón tại sảnh của khách sạn. Tóm lại, chỉ còn có ít giờ nữa để nghỉ ngơi.

Nhưng, quả thật chưa quen với múi giờ của nước bạn nên mới chỉ 5h sáng (giờ Moscow) đã tỉnh. Hóa ra mới ngủ được có chưa đầy 4 tiếng đồng hồ. Mà 7h khách sạn mới phục vụ ăn sáng, thôi thì đành sắp xếp đồ đạc, đi lòng vòng quanh khách sạn. Chả có gì theo đúng nghĩa đen! Phát hiện kề bên khách sạn không xa là sân vận động Olympic quốc gia Nga. Dân Thủ đô đang ngủ, lác đác chỉ có vài người dậy sớm tập thể dục, phố xá vẫn rất yên ắng.

Ăn sáng buffet rất ngon, không hổ danh là khách sạn quốc tế thu hút nhiều khách du lịch quốc tế (gồm cả Việt Nam). Nhưng mà đã cảm thấy thèm nghe một câu tiếng Việt!

8h sáng, xe của Rostec đón tôi và các bạn trong đoàn nhà báo quốc tế tới thăm một trong những cơ sở công nghiệp quốc phòng quan trọng nhất của Nga, đó là Nhà máy chế tạo trực thăng Moscow mang tên M.L. Mil thuộc Tập đoàn Trực thăng Nga (Russian Helicopters).

Chỉ có duy nhất tôi tới từ Việt Nam, còn lại là các nhà báo đến từ Mỹ Latin, Bắc Phi và Ấn Độ. Nhưng không sao, họ đều nói tiếng Anh rất tốt, dù hơi khó nghe một chút.

Đích thân ông N.S. Pavlenko - Tổng công trình sư thiết kế kiêm phụ tá thứ nhất của TGĐ và bà Tiến sĩ Olga Mil - con gái của cố Tổng công trình sư Mikhail Mil đón đoàn và giới thiệu về Nhà máy.

Nhà máy chế tạo trực thăng lâu đời nhất của Nga (Liên Xô) này được Tổng công trình sư Mikhail Mil thành lập năm 1947. Từ nơi đây, hầu hết các dòng trực thăng của Nga đã ra đời, từ dòng trực thăng Mi-1 đầu tiên cho tới trực thăng Mi-26 lớn nhất thế giới.

Ngày nay, Nhà máy chế tạo trực thăng Moscow đã không còn sản xuất hàng loạt trực thăng nữa, mà chỉ còn đóng vai trò chính là đầu não thiết kế, thử nghiệm sau đó chuyển giao cho 3 Nhà máy Rostvertol, Kazan và Ulan-Ude sản xuất.

Bà Olga rất xúc động, rớm nước mắt khi nhắc về người cha thân yêu của mình trong lúc giới thiệu phòng làm việc của cố Tổng công trình sư Mikhail Mil.

Không ngờ được là căn phòng lại giản dị đến thế, mọi thứ vẫn như còn nguyên, từ bàn làm việc cho tới những chiếc điện thoại, thế nhưng đây chính là nơi bộ óc vĩ đại đã cho ra đời nhiều dòng máy bay trực thăng hàng đầu thế giới.

Tại nhà máy, bên cạnh những chiếc máy bay đủ loại được trưng bày theo tiến trình phát triển của Mil, như một bảo tàng, chúng tôi còn được giới thiệu 2 loại trực thăng mới là Mi-38 và Mi-171A2 mà phòng thiết kế vừa mới hoàn tất thử nghiệm gần đây.

Cách đó không xa là hàng loạt những chiếc trực thăng quân sự hiện đại nhất gồm Mi-28N, Mi-28NM, Mi-35, Mi-26T2, Mi-8 vũ trang, tất cả đều đang được thử nghiệm nâng cấp hiện đại hóa.

11h đêm mới về tới khách sạn, lại chuẩn bị cho hành trình đặc biệt vào sáng sớm ngày mai.

Chỉ được ngủ vài tiếng đồng hồ, 7h sáng hôm sau xe của Rostec đã đón tôi và các bạn trong đoàn nhà báo quốc tế tới sân bay Zhukovsky, cách trung tâm Thủ đô Moscow chừng 70km – nơi diễn ra Triển lãm Hàng không vũ trụ MAKS 2017.

Trước đó, tất cả các thành viên trong đoàn đều phải gửi thông tin về các loại phương tiện ghi âm, ghi hình sẽ sử dụng Triển lãm. Lý do: An ninh siết chặt vì Tổng thống Nga Vladmir Putin cũng sẽ tới tham dự sự kiện đặc biệt này.

Gần 9h, xe đưa chúng tôi tới ngoại vi sân bay Zhukovsky. Căn cứ này rất rộng lại có nhiều cổng vào, và chúng tôi phải đi theo đoàn. Công tác kiểm soát an ninh bắt đầu siết chặt. Hàng trăm nhà báo quốc tế xếp hàng lên xe buýt chuyên dụng của sân bay để "tăng bo" vào khu trưng bày chính, cách đó tới 2km. Tại đây, sau khi trình thẻ báo chí do Ban tổ chức cấp để quét mã vạch, tất cả ba lô, túi xách, túi máy ảnh, đều phải mở ra để các sĩ quan an ninh kiểm tra. Máy dò chất nổ cũng được huy động.

Vào tới bên trong sân bay, thêm một cửa an ninh nữa. Lần này thì kiểm tra kỹ hơn, máy soi chiếu, máy dò chất nổ được huy động tối đa. Tất cả máy ảnh, máy tính đều phải được bật lên, kiểm tra theo yêu cầu của các sĩ quan an ninh để đảm bảo chúng hoạt động bình thường chứ không phải là phương tiện "mờ ám" nào đó.

Qua ải này xong, một không gian choáng ngợp mở ra trước mắt chúng tôi, các loại máy bay chiến đấu, máy bay thương mại được trưng bày la liệt. Điều ước lớn nhất của tôi là "một lần được đến MAKS" đã thành hiện thực. Nhưng không có thời gian để suy nghĩ, vì tất cả đều đã có chương trình, mọi người tất tả chạy cho kịp, không để bị lạc đoàn.

MiG-35 kia rồi. Đó là mục tiêu đầu tiên của chúng tôi. Đích thân, ông Sergey Korotkov – Tổng giám đốc RAG MiG (Công ty trực thuộc Tập đoàn công nghệ quốc gia Rostec) đón đoàn và giới thiệu chiếc máy bay được kỳ vọng sẽ làm nên sức sống mới cho MiG lừng danh. Thôi thì tha hồ ngắm, sờ mó tận tay một trong những chiêc máy bay tiêm kích được cho là hiện đại bậc nhất thế giới. Tất nhiên, phải chụp thật nhiều ảnh, đủ mọi góc độ để sau này còn nhiều lúc phải dùng. Ông Korotkov rất nhiệt tình trả lời các nhà báo quốc tế làm ai nấy cũng đều hoan hỷ, nhất là cánh phóng viên Trung Quốc, Ấn Độ rất đông đảo.

Khi hỏi về tương lai của MiG-35 ở Việt Nam, ông không ngại ngần: Các bạn có tên! À không, đấy là lời của tôi chứ còn nguyên văn phải là: "Việt Nam là một khách hàng đặc biệt tiềm năng đối với MiG-35".

Quả thật, "ra trận" lần này mới thấy mình không khác gì một người lính thực thụ. Cũng một ba lô, cây súng được thay bằng chiếc máy ảnh nặng trịch, ngoài ra còn đủ thứ trang thiết bị và đồ dùng cá nhân lỉnh kỉnh khác. Tổng trọng lượng khoác lên vai có lẽ phải đến gần 15kg. Nhưng than ôi chưa hết, cái trọng lượng ấy cứ tăng dần theo thời gian tác nghiệp trong ngày. Bởi lẽ, đi đến đâu cũng phải nhặt catalogue, sách báo của các nhà chế tạo vũ khí mà người Nga thì có thói quen dùng giấy tốt. Nặng càng thêm nặng, đến cuối ngày có lẽ tổng trọng lượng mang vác có lẽ đã lên tới xấp xỉ 20kg.

Từ 9h sáng đến 7h tối, 10 tiếng liên tục vác ba lô, máy ảnh chạy khắp sân bay Zhukovsky rộng lớn, hai vai cũng khá ê ẩm. Thế mới biết, các chiến sĩ hành quân đường dài với đầy đủ quân, tư trang 20-30kg vất vả như thế nào. Đây thực sự là một trải nghiệm mới mẻ và đấy lý thú.

Có một chuyện nhỏ mà không nhỏ! Phía Rostec bố trí cho tôi một phiên dịch là người Việt, anh này đang học nghiên cứu sinh chuyên ngành vật lý kỹ thuật tại Nga (năm cuối). Gặp được người Việt tôi vui lắm, anh em trao đổi rất thân tình, sẵn sàng cho chuyến tác nghiệp tại Nhà máy chế tạo trực thăng Moscow mang tên M. M. Mil.

Do anh bạn phiên dịch của tôi không quen dịch cabin (dịch trực tiếp) nên quả thật có đôi chút bất tiện. Đành đưa máy ghi âm cho cậu ấy, còn tôi ghé sát vào bạn phiên dịch tiếng Anh nghe tạm. Rất tinh mắt, Sergey (đại diện Rostec dẫn đoàn chúng tôi) đã phát hiện ra điều này. Đến cuối ngày, tranh thủ lúc hút thuốc anh đã hỏi thẳng, tình hình phiên dịch thế nào? Tôi cũng nói là không ổn lắm. Sergey nói tiếp, "Bạn thông cảm, thời gian gấp quá nên Rostec chưa tìm được phiên dịch chuyên nghiệp. Ngày mai có thể sẽ bố trí một người khác". Anh cũng rụt rè hỏi "Bạn có thể nghe nói trực tiếp bằng tiếng Anh không?". Tôi nghĩ bụng gấp thế này có đổi người phiên dịch khác cũng khó mà chưa biết có tốt hơn anh bạn học ở Nga 6 năm kia hay không nữa, nên trả lời "Được, có lẽ ngày mai nghe bằng tiếng Anh luôn đi". Thế từ đó trở đi cho tới cuối hành trình, tôi hoàn toàn làm việc bằng tiếng Anh và thực sự "độc lập tác chiến" theo đúng nghĩa đen.

Đúng là tác nghiệp với các nhà báo quốc tế mới thấy mình được mở mang nhiều điều. Thứ nhất là lăn xả, làm việc quần quật, không ngại ngùng khi tranh nhau phỏng vấn các nhân vật quan trọng bậc nhất của nền công nghiệp quốc phòng Nga. Chả mấy khi có cơ hội "mặt đối mặt" mà.

Các phóng viên quốc tế hầu như không hỏi sâu về mặt kỹ thuật, họ thường chỉ đặt ra những vấn đề mang tính chung chung. Riêng tôi, tạm coi là có một chút kiến thức về quân sự nên khi đặt câu hỏi thường gây được sự chú ý của những vị khách VIP kia, nhất là lúc nào cũng dùng câu mở đầu, tôi là phóng viên tới từ Việt Nam. Họ rất nhiệt tình trả lời và có vẻ ưu tiên nữa.

Lần đầu gặp các quan chức cấp cao của những nhà chế tạo vũ khí Nga hàng đầu chắc chắn ai cũng sẽ có tâm trạng hồi hộp, tôi cũng vậy. Nhưng sự hồi hộp ấy qua đi rất nhanh, "chiến đấu" thôi! Thế là lần lượt tất cả các VIP cũng đều "bị tôi hỏi"!

Đầu tiên là ông Victor Kladov - Giám đốc phụ trách quan hệ của tế của Tập đoàn Rostec với hình thức như một cuộc nói chuyện thân tình hơn là một cuộc phỏng vấn. Ông sẵn lòng trả lời những điều mà người Việt Nam quan tâm, đại ý: "Chúng tôi luôn dành cho Việt Nam vũ khí tốt nhất. Các bạn cần tên lửa phòng không S-400 sẽ có! Các bạn cần công nghệ đóng tàu chiến hiện đại, có luôn! Các bạn cần tiêm kích MiG-35, không vấn đề gì!".

Tiếp đến là "bộ ba nguyên tử", những người quyền lực nhất trong lĩnh vực công nghiệp quốc phòng của Nga, gồm ông Sergey Chemezov – TGĐ Tập đoàn công nghệ quốc gia Rostec, ông Aleksandr Mikheev – TGĐ Công ty xuất khẩu vũ khí quốc doanh Rosoboronexport, ông Andrey Boginsky – TGĐ Công ty Trực thăng Nga (Russia Helicopters) và nhiều lãnh đạo cấp cao khác của các công ty chế tạo vũ khí Nga.

Sáng ăn no tại khách sạn đủ sức để làm việc tới trưa. Nhưng không như tôi nghĩ, bữa trưa của chúng tôi diễn ra vào lúc hơn 14h chiều. Giữa cái nắng khá gắt của mùa hè ở nước Nga, dù ngoài trời nhiệt độ không quá 25 độ C. Nhanh gọn, 1 xe đẩy suất ăn được đưa đến, 2 bạn người Nga dẫn đoàn trải một tấm khăn lớn, thế là các nhà báo xì xụp ăn bữa trưa. Bữa trưa rất đơn giản, không có cơm, không có súp, chỉ có salad đóng hộp, thực đơn chính là gà đậu đũa xào hoặc cá khoai tây. Ngoài ra, mỗi người còn được thêm 1 cái bánh mì tròn bé xíu, chỉ nhỉnh hơn miệng cái chén uống trà mạn một chút.

Thế đấy, chúng tôi nạp năng lượng cực nhanh rồi tiếp tục tác nghiệp, có đồng nghiệp cuống lên, vứt cả hộp đồ ăn mới dùng được một chút để chạy đi xem buổi bay trình diễn đầu tiên tại MAKS 2017.

Nói ra kể cũng hơi buồn, nhưng "vũ khí" của tôi mang sang Nga lần này quá khiêm tốn, chiếc Canon 5D MarkII body rất "ngon" nhưng mà ống kính kém quá, không chụp xa được. Nhưng chả sao hết, tính tôi thích máy bay tàu bè từ nhỏ, đã không ít lần xem máy bay Su-30MK2 Việt Nam thao diễn nên cứ nhắm bừa một mô đất trống cao nhất ở ngay dưới khu vực nhào lộn chính của các máy bay biểu diễn, bất chấp là nếu chẳng may có sự cố gì thì mình nằm ngay trong chính "vòng tròn nguy hiểm nhất".

Bỏ qua những màn trình diễn của cả chục máy bay trực thăng các loại, kể cả trực thăng tấn công Mi-28 và Ka-52 mới nhất, việc lần đầu tiên được tận mắt thấy máy bay tiêm kích tàng hình thế hệ 5 PAK-FA biểu diễn dưới sự điều khiển của phi công thử nghiệm số 1 Nga hiện nay – Sergey Bogdan, người thầy của nhiều phi công tiêm kích Su-30MK2 Việt Nam đẳng cấp, khiến tôi bị kích thích rất mạnh.

Điều đặc biệt là lần này tôi được tận mắt thấy Bogdan biểu diễn trên PAK-FA, thôi thì đủ mọi loại động tác, từ rắn hổ mang, lắc chuông, khoan đứng, khoan ngang, cho tới xoay tròn như chiếc lá nhẹ nhàng rơi. Đẳng cấp! Không khí hết sức náo nhiệt tại sân bay và tiếng động cơ máy bay phản lực gầm rú là một ấn tượng không thể nào quên. Tiếp đó là màn trình diễn siêu đẳng của Su-35, MiG-35.

Thật tiếc là ngay đó, chúng tôi lại phải tiếp tục, liên tục không đến mức đôi lúc không thở được. Chỉ chạy và chạy, cho đến tận cuối hành trình.

Cuối cùng thì cũng có một chút thư giãn khi đoàn chúng tôi được bố trí tới thành phố Rybinsk thăm Đại bản doanh của Nhà máy chế tạo động cơ Saturn – nơi sản xuất động cơ dành cho các loại máy bay tiêm kích Su-30MK2, Su-34, Su-35,… và nhiều loại máy bay thương mại khác.

Dọc đường đi, chúng tôi được ghé thăm tu viện Trinity Lavra of St. Sergius - Tu viện quan trọng nhất của Nga và trung tâm tinh thần của Chính Thống giáo Nga (thành lập năm 1345) và thành phố cổ Uglich, và nhiều thành phố khác, những nơi có phong cảnh tuyệt đẹp, nhất là những đoạn men theo dòng sông Volga thơ mộng.

Vì đây là cơ sở công nghiệp quốc phòng quan trọng bậc nhất của Nga nên công tác an ninh cũng được kiểm soát chặt chẽ không khác gì MAKS. Nhưng không sao, là phóng viên Việt Nam duy nhất được mời thăm một nơi "tuyệt mật" như này cũng đã là vinh dự lắm rồi.