Trong nhiều năm, đã có tin đồn về điều gì đó bất thường ẩn trong những khu vực sâu nhất và khó vượt qua nhất của lưu vực sông Congo. Các mô tả khác nhau nhưng nó thường được biết đến với cái tên Mokele-mbembe: "người chặn sông".
Rất khó để kết luận thứ kỳ lạ này là một sinh vật cụ thể nào, do đó nhiều người thổ dân địa phương cho rằng nó là một linh hồn. Theo nhiều mô tả, mặc dù nó có kích thước bằng một con voi.
Những người đã từng thấy Mokele-mbembe mô tả nó giống như một sinh vật bốn chân với làn da mịn màng, nó có chiếc cổ dài bất thường với một chiếc răng hoặc sừng ở đầu. Nhìn chung, nó giống như khủng long, và nhiều người cho rằng thực chất chúng là một quần thể khủng long còn sót lại sống trong rừng rậm.
Trên thực tế, những ý kiến trên đều rất phi lý và khả năng tồn tại cực thấp, nếu như không muốn nói là hoàn toàn bằng không. Nhưng liệu có điều gì đó nằm ngoài tầm hiểu biết của chúng ta ở nơi xa xôi này không? Sinh vật này có phải là thứ mà khoa học chưa biết?
Tạm gác những tin đồn sang một bên, sự tồn tại của một sinh vật như vậy sẽ đòi hỏi nhân loại phải suy nghĩ lại về sự hiểu biết của mình về quá trình tiến hóa. Trên thực tế, vẫn có các loài cổ xưa hơn cả khủng long vẫn còn tồn tại cho tới tận ngày nay
Các loài cổ hơn khủng long vẫn tồn tại cho đến ngày nay (cá sấu hồi xuân) nhưng tất cả các loài sauropod lớn, động vật ăn cỏ cổ dài có ngoại hình tương tự như Mokele-mbembe, đã tuyệt chủng hàng triệu năm. Tuy nhiên các loài khủng long ăn thịt và khủng long cổ dài đã hoàn toàn tuyệt chúng trên hành tinh của chúng ta.
Người ta cho rằng Mokele-mbembe là sinh vật tương tự rắn, có cổ và đuôi dài xuất hiện ở hồ Tele. Mặc dù là loài ăn cỏ song nó thường cất lên tiếng rống đáng sợ mỗi khi có người đến gần. Một số người đồn đại Mokele-mbembe có một cái sừng dùng để giết voi.
Mokele-mbembe được miêu tả là sống dưới nước, dành phần lớn thời gian ở trong nước. Trong hầu hết các lần nhìn thấy được báo cáo, người ta chỉ có thể nhìn thấy đầu và cổ của nó, trong khi phần còn lại của cơ thể chìm dưới nước theo cách tương tự như Quái vật Lock Ness.
Khi quan sát thấy nó ở ngoài nước, nó thường ăn thực vật và trái cây, sau đó chúng nhanh chóng quay trở lại nước. Những quan sát như vậy thường xảy ra vào khoảng thời gian hoàng hôn, và người ta phỏng đoán rằng loài vật này thích chờ đợi cái nóng trong ngày dịu xuống ở các con sông.
Trong suốt nhiều năm qua, các nhà thám hiểm phương Tây luôn bị ám ảnh trước viễn cảnh họ sẽ khám phá một sinh vật bí ẩn chưa được khoa học biết đến. Cho đến ngày nay đã có hơn 50 đoàn thám hiểm tìm đến vùng đầm lầy Likouala của Congo nhưng vẫn chưa có bằng chứng cho thấy sự tồn tại của quái thú. Ngoại trừ sự ghi nhận về dấu chân có hình móng vuốt của một nhà truyền giáo người Pháp vào năm 1776 và nhiều người khác sau đó.
Trên thực tế, những câu chuyện về sự tồn tại của Mokele-mbembe quanh lưu vực Congo bắt đầu vào cuối thế kỷ 18. Đó là khi một nhà truyền giáo người Pháp tuyên bố đã phát hiện ra một sinh vật khổng lồ. Ông nói rằng sinh vật khổng lồ có dấu chân móng vuốt dài khoảng 3 feet (khoảng 1 mét).
Nhưng phải đến năm 1909, Mokele-mbembe mới thực sự nổi tiếng. Trong khoảng thời gian này, thợ săn người Đức tên là Carl Hagenbeck đã thêm vào cuốn tự truyện của mình rằng một nhà tự nhiên học đã kể cho anh ta nghe về một loài khủng long trong vùng. Ông mô tả nó giống như một con khủng long cổ dài sống ở Bắc Mỹ khoảng 150 triệu năm trước.
Trong thế kỷ tiếp theo, nhiều cuộc thám hiểm đến lưu vực Congo đã được thực hiện để tìm kiếm Mokele-mbembe. Tất cả đều là thất bại, và cho đến nay vẫn chưa có nhà thám hiểm nào có được cái nhìn thoáng qua về con quái vật bí ẩn này.
Bill Laurence - Giáo sư Đại học James Cook, Australia, nhà sinh học bảo thủ và chuyên gia về rừng mưa nhiệt đới - đưa quái thú Mokele-mbembe vào cùng loại với thủy quái Loch Ness đồng thời khẳng định khoa học vẫn đang khám phá ngày một nhiều sinh vật lạ trên hành tinh cho nên hiện nay chưa thể khẳng định Mokele-mbembe không tồn tại.
Vùng đầm lầy Likouala ở vùng đông bắc thủ đô Brazzaville của Congo là nơi được cho là tiềm ẩn nhiều điều chưa khám phá. Chính quyền Congo cho biết 80% trong diện tích 66.000 km2 khu vực chưa được thám hiểm và khu rừng mưa nhiệt đới Congo được xếp lớn hàng thứ hai trên thế giới.
Nhưng nhưng người dân bộ lạc địa phương vẫn tuyên bố rằng họ đã nhìn thấy con quái vật này. Có phải họ chỉ nói với những người thám hiểm những gì họ muốn nghe? Hay họ đã biết điều gì đó mà những người khác không biết?
Lưu vực sông Congo có diện tích khoảng 1,5 triệu dặm vuông (3,9 triệu km vuông) ở trung tâm châu Phi, gấp đôi diện tích của Alaska hoặc gấp sáu lần diện tích của Texas. Phần lớn vùng đất này chưa được khám phá và không thể vượt qua. Nếu khủng long vẫn còn tồn tại ở đâu đó trên hành tinh này, thì Congo là một trong những địa điểm khả thi nhất.
Hầu như tất cả các ngành khoa học chính thống đều kết luận rằng câu chuyện này là một truyền thuyết. Một số bộ lạc châu Phi cũng coi sinh vật này như một dạng ma quái, một linh hồn hơn là một động vật sống.