Phân biệt trái-phải là một quá trình thần kinh-tâm lý phức tạp liên quan đến một số chức năng thần kinh cao hơn như khả năng tích hợp thông tin cảm giác và thị giác, chức năng ngôn ngữ và trí nhớ. Đối với một số người, đó là bản chất thứ hai nhưng đối với những người khác lại là một thách thức đáng kể.
Bên cạnh đó, sự nhầm lẫn trái-phải thực sự khá thường xuyên trong cuộc sống hàng ngày và xảy ra với rất nhiều người. Có nhiều trường hợp khiến bạn bị "lú" đến mức hồ đồ. Chẳng hạn như: người chỉ đường ngồi sau bảo bạn quẹo trái thì bạn lại quẹo phải, quay ngược hướng với cả lớp trong tiết học thể dục, hay "đứng như trời trồng" giữa ngã tư, không biết quẹo trái hay phải dù đi qua biết bao nhiêu lần con đường đó.
Vậy tại sao chúng ta luôn nhầm lẫn giữa trái và phải, nhưng lại hoàn toàn không gặp vấn đề gì khi phân biệt từ trên xuống dưới hay từ trước ra sau?
Một mặt, phân biệt giữa trái và phải phức tạp hơn phân biệt giữa trên và dưới. Vì bên trái và bên phải thay đổi tùy thuộc vào vị trí. Hầu hết chúng ta phân biệt trái và phải theo quan điểm của riêng mình, nhưng nếu chúng ta phải phân biệt chúng từ góc độ của một người đối diện, thì bên cánh tay trái của chúng ta là bên cánh tay phải của họ - thật khó hiểu, phải không?
Mặt khác, sự phân biệt này hoàn toàn tùy ý và không có quy luật vật lý nào làm cơ sở cho nó. Nếu bạn muốn phân biệt trên dưới thì hãy nhặt một quả táo, và sau đó thả nó xuống. Nơi nó "hạ cánh" thường là xuống. Còn bên trái bên phải thì thường không dễ để xác định như thế.
Có bao nhiêu người thường xuyên nhầm lẫn giữa trái và phải?
Có số lượng lớn người thường xuyên bị "lú" giữa trái và phải trong cuộc sống hàng ngày. Vì vậy nếu điều này xảy ra với bạn, thì cũng không lấy làm ngạc nhiên.
Một nghiên cứu, được xuất bản vào những năm 1970, cho thấy có khoảng 9% nam giới và 17% nữ giới nói rằng họ thường xuyên nhầm lẫn trái phải trong cuộc sống hàng ngày. Một số nghiên cứu gần đây ước tính con số thậm chí còn cao hơn.
Bị loạn trái phải có thực sự vô hại không?
Mặc dù hầu hết những nhầm lẫn trái- phải trong cuộc sống hàng ngày đều vô hại, nhưng có một số công việc nhất định mà bạn thực sự không được nhầm lẫn. Đó chính là bác sĩ phẫu thuật. Thật đáng lo ngại, sự nhầm lẫn trái- phải trong một môi trường y tế vẫn xảy ra thường xuyên hơn người ta có thể nghĩ. Ví dụ, vào tháng 1/2000, hai bác sĩ tại một bệnh viện ở Nam Wales đã vô tình cắt bỏ thận trái đang hoạt động thay vì thận phải, điều này cuối cùng dẫn đến cái chết của bệnh nhân (Dyer, 2004).
Nguyên nhân một phần cũng là do các chuyên gia y tế thường phải chịu áp lực rất lớn về thời gian. Điều này có thể làm tăng nguy cơ nhầm lẫn trái-phải và các lỗi khác.
Vì vậy, người ta khuyên bác sĩ nên sử dụng phương pháp đánh dấu bên trước khi phẫu thuật, xác định rõ ràng cho phẫu thuật viên xem nên cắt bỏ chi hoặc cơ quan bên trái hay bên phải. Tầm quan trọng của biện pháp này đã được tiết lộ trong một nghiên cứu năm 2014 về các bác sĩ phẫu thuật mắt từ Israel.
Loạn trái phải khi não bị "lag" do phải xử lý cùng lúc nhiều thứ
Angular Gyrus (tạm dịch: hồi nếp cong) nằm ở thùy đỉnh của não bộ là khu vực chịu trách nhiệm cho sự phân biệt trái phải. Tổn thương ở vùng này có thể dẫn đến Hội chứng Gerstmann (một tình trạng thần kinh hiếm gặp) và ảnh hưởng đến khả năng:
Gọi tên và phân biệt các ngón tay
Agraphia (không có khả năng viết)
Acalculia (khó tính toán, dù là những bài toán cộng đơn giản)
Xác định trái phải
Điều này là do khu vực angular gyrus có liên quan đến chức năng ngôn ngữ, trí nhớ và nhận thức về không gian. Nó giống như trung tâm đa chức năng xử lý các quy trình khác nhau để hướng dẫn hoạt động của chúng ta.
Ngoài ra, stress, áp lực thời gian hoặc mất tập trung cũng ảnh hưởng đến khả năng xử lý của "trung tâm đa chức năng" này. Ví dụ, bạn đi trên một đoạn đường đông và ai cũng thi nhau nhấn còi khiến cho bạn phát hoảng, hoặc người ngồi sau chỉ đường cho bạn bất thình lình kêu bạn rẽ phải mà không báo trước.
Phần lớn trường hợp, nhầm lẫn trái phải tương đối vô hại, tuy nhiên đối với một số ngành nghề thì điều này có thể dẫn đến sai lầm vô cùng tai hại, chẳng hạn như bác sĩ. Bạn hoàn toàn có thể quẹo lại nếu nhỡ quẹo nhầm, những bác sĩ thì không thể nào làm lại nếu chẳng may cắt bỏ nhầm bên thận của bệnh nhân.
Những mẹo thường dùng để phân biệt trái- phải
Sự nhầm lẫn trái-phải dường như xảy ra thường xuyên hơn khi chúng ta bị căng thẳng hoặc áp lực về thời gian. Vì vậy, chậm lại một chút có lẽ là một ý kiến hay.
• Đeo trang sức lên một bên tay để đánh dấu
• Sử dụng vết chai trên ngón giữa để nhận biết tay phải
• Giơ ngón cái và ngón trỏ ở hai tay lên, bên nào thành hình chữ "L" thì đó là bên trái
• Nếu bạn phải chỉ hướng cho người mắc chứng nhầm trái phải thì có thể giơ tay ra hiệu thay vì nói "trái phải" hoặc dùng một cột mốc cụ thể làm hệ quy chiếu. Chẳng hạn, "cuốn sách năm kế lọ hoa" hay "rẽ vào hướng có nhà màu vàng" Và nhớ là đừng giục họ, lo âu không tốt cho phương hướng.
Theo Psychologytoday